Urlop wychowawczy a prawo do urlopu wypoczynkowego
Urlop wychowawczy został ustanowiony, aby pracujący rodzice mogli osobiście opiekować się swoim dzieckiem. Takie prawo ma ojciec i matka, którzy są zatrudnieni na umowę o pracę co najmniej 6 miesięcy. Do tego okresu zatrudnienia wlicza się również poprzednie okresy pracy.
Wymiar urlopu wychowawczego to maksymalnie 36 miesięcy, z czego jeden miesiąc przeznaczony jest wyłącznie dla drugiego rodzica i nie można tego prawa przenieść na drugą osobą. Okres wychowawczego można podzielić na 5 części, a wolne od pracy dni wziąć do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia lub w przypadku opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem do jego 18. roku życia.
Pracownik przebywający na urlopie wychowawczym nie ma prawa do wynagrodzenia i nie podlega również ubezpieczeniom pracowniczym. Jednak składki społeczno emerytalno-rentowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne pokrywa w tym czasie ZUS. Ponadto okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Urlop wychowawczy pracodawca udziela na wniosek składany przez pracownika w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.
Czy pracownik przebywający na urlopie wychowawczym ma prawo do urlopu wypoczynkowego?
Urlop wychowawczy nie rozwiązuje stosunku pracy, a mówiąc w wielkim uproszczeniu, jedynie zawiesza go. Oznacza to, że pracownik zachowuje nabyte prawo do urlopu wypoczynkowego. Trzeba pamiętać, że zgodnie z przepisami osoba zatrudniona po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym rozpoczęła pracę, uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze jednego dnia po przepracowanym każdym miesiącu. W kolejnych latach, prawo do urlopu nabywa się wraz z 1 stycznia z góry za dany rok.
Niestety nie w każdym przypadku pracownik zachowuje pełen wymiar urlopu wypoczynkowego. Ten jest uzależniony m.in. od daty powrotu z urlopu wychowawczego; od tego, jak długo trwał ten urlop (krócej niż miesiąc albo rok kalendarzowy, lub dłużej niż rok), a także czy w dniu 1 stycznia pracownik nabył prawo do urlopu wypoczynkowego, a dopiero później skorzystał z urlopu wychowawczego.
Urlop wychowawczy a wymiar urlopu wypoczynkowego
Zależność między obiema rodzajami urlopów jest ujęta w kodeksie pracy.
Art.155 (2) stanowi, że wobec pracownika powracającego do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej 1 miesiąc okresie nieobecności należy się urlop wychowawczy w wymiarze proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego. Co oznacza, że po jednym miesiącu kalendarzowym pracy przysługuje 1/12 wymiaru urlopu wypoczynkowego, czyli 1/12 z 20 lub 26 dni (w zależności od stażu).
W kolejnym części tego artykułu czytamy, że jeżeli okres nieobecności, przypada po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym, wymiar urlopu powracającego do pracy pracownika, w ciągu tego samego roku kalendarzowego ulega proporcjonalnemu obniżeniu. Przy czym spod tej regulacji został wyłączony urlop wychowawczy. Co to oznacza?
Przykładowo: jeśli pracownik w dniu 1 stycznia był obecny w firmie, a od 2 stycznia do końca lipca był na urlopie wychowawczym, to po jego zakończeniu ma do wykorzystania pełen urlop w odpowiednim dla niego wymiarze, ponieważ nabył do niego prawo z góry. Ale w sytuacji, kiedy już 1 stycznia byłby na urlopie i wrócił w połowie roku, to należy mu się już urlop w wymiarze proporcjonalnym.
Czy za urlop wychowawczy przysługuje mi urlop wypoczynkowy?
Przebywając na urlopie wychowawczym, możemy mieć nadal prawo do urlopu wypoczynkowego. Pod warunkiem że nabyliśmy do niego prawa z góry, czyli 1 stycznia. Wtedy za dany rok, nawet jak do jego końca będziemy na wychowawczym – będzie przysługiwał nam urlop wypoczynkowy w pełnym wymiarze. Niestety, w przypadku kiedy urlop będzie trwał pełen rok kalendarzowy – to za niego nie należy się urlop wypoczynkowy.
Na przykład: urlop wychowawczy trwa od 1 marca 2022 r. do 1 lutego 2025 r., czyli pełne 35 miesięcy. W takiej sytuacji pracownik ma do wykorzystania pełen wymiar urlopu wypoczynkowego za 2022 r. (o ile nie skorzystał wcześniej z dni wolnych); za 2023 r. nie przysługuje mu urlop, natomiast za 2025 r. ma do wykorzystania urlop proporcjonalnie za 11 miesięcy. Zatem w 2025 r. ma do dyspozycji niewykorzystane wolne dni z 2022 r. plus bieżący urlop w proporcji 11/12 z 20 albo 26 dni.
Urlop wypoczynkowy po urlopie wychowawczym – kiedy złożyć wniosek?
Pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika po zakończeniu urlopu wychowawczego, zarówno zgodnie z terminem wynikającym z wniosku, jak i wskutek rezygnacji z niego, do pracy na dotychczasowym stanowisku. Jeśli nie jest to możliwe – powinien zaproponować mu stanowisko równorzędne z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu.
Powrót do pracy oznacza, że pracownik może korzystać ze wszystkich praw pracowniczych, w tym z urlopu wypoczynkowego. Zatem wniosek ma prawo złożyć w każdym momencie. Aczkolwiek należy pamiętać, że pracodawca nie musi go zaakceptować. Urlopy powinny być udzielane zgodnie z obowiązującym w firmie planem urlopów, przy uwzględnieniu wniosków pracowników i konieczności zapewnienia normalnego toku pracy. A to oznacza, że termin będzie musiał być dostosowany do bieżącej sytuacji w firmie.
Przedawnienie urlopu wypoczynkowego
Zgodnie z art. 168 k.p. zaległy urlop powinien zostać wykorzystany najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego. Co jednak w sytuacji, kiedy pracownica nie zdążyła wziąć wolnych dni z powodu przebywania na urlopie wychowawczym?
Co do zasady roszczenia ze stosunku pracy, a takim jest urlop wypoczynkowy, ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jednak bieg roszczenia w przypadku osób będących na urlopie wychowawczym nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na czas korzystania z wychowawczego. A to oznacza, że czas do przedawnienia liczy się od chwili powrotu do pracy.
