Umowa o dzieło – definicja
Umowa o dzieło jest umową cywilnoprawną, która została uregulowana w kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 627 wspomnianej ustawy przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.
Przedmiotem umowy o dzieło jest więc wykonanie określonego dzieła. Chodzi o uzyskanie rzeczywistego rezultatu w formie materialnej albo niematerialnej, który można ocenić i który dostatecznie się wyróżnia. Dla ustalenia wynagrodzenia nie ma znaczenia, ile czasu zajmie wykonawcy realizacja umowy. Liczy się jedynie to, czy dzieło będzie zgodne z ustaleniami.
Jakie elementy powinna zawierać umowa o dzieło?
W umowie o dzieło warto dokładnie opisać, jakie parametry ma mieć wykonane dzieło. W zakresie takiej współpracy obowiązuje swoboda umów, więc to strony mogą zdecydować, jak sformułują dokument.
Niezależnie od tego warto, aby zawarły w umowie o dzieło postanowienia takie jak:
- dane stron umowy,
- przedmiot umowy o dzieło wraz z dokładnym opisem,
- czas trwania,
- kwota wynagrodzenia,
- sposób przekazania dzieła,
- inne obowiązki stron umowy,
- podpisy.
Rozliczenie umowy o dzieło
Rozliczenie umowy o dzieło odbywa się na zasadach ustalonych przez strony. Stosowane formy wynagrodzenia to wynagrodzenie kosztorysowe i ryczałtowe.
Wynagrodzenie kosztorysowe
Wynagrodzenie kosztorysowe polega na rozliczeniu w oparciu o zestawienie planowanych prac i przewidywanych kosztów. Kodeks cywilny rozstrzyga, że w takim przypadku każda ze stron może żądać odpowiedniej zmiany umówionego wynagrodzenia, jeśli w toku wykonywania dzieła zarządzenie właściwego organu państwowego zmieniło wysokość cen lub stawek obowiązujących dotychczas w obliczeniach kosztorysowych. Nie dotyczy to jednak należności, które zostały uiszczone za materiały lub robociznę przed zmianą cen lub stawek.
Dzięki takiej formie rozliczenia zamawiający wie, ile i dlaczego zapłaci za wykonanie dzieła. Podwyższenie wynagrodzenia kosztorysowego jest dopuszczalne również, gdy zachodzi konieczność przeprowadzenia prac dodatkowych, o ile zestawienie sporządziła osoba zamawiająca dzieło. Jeśli zajmował się tym wykonawca, takie prawo jest ograniczone tylko do sytuacji, w których mimo zachowania należytej staranności nie dało się przewidzieć tego typu ewentualności.
Wynagrodzenie ryczałtowe
Wynagrodzenie ryczałtowe jest z kolei określane poprzez wskazanie podstaw do jego ustalenia. Ustawodawca zastrzega, że jeżeli strony nie określiły wysokości wynagrodzenia ani nie wskazały podstaw do jego ustalenia, uznaje się w razie wątpliwości, że strony miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju.
Gdyby okazało się, że również w ten sposób nie da się ustalić wysokości wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy oraz innym nakładom przyjmującego zamówienie.
Warto podkreślić, że jeżeli strony umówiły się na wynagrodzenie ryczałtowe, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, nawet gdyby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac.
Jedyna sytuacja, w której sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę, to nadzwyczajna zmiana stosunków, której nie można było przewidzieć, w której wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą.
Umowa o dzieło z przeniesieniem praw autorskich
Umowa o dzieło bardzo często obejmuje przedmiot, którego wykonanie wiąże się z prawami autorskimi wykonawcy. Należy pamiętać, że samo podpisanie umowy o dzieło nie powoduje jeszcze, że dochodzi do ich przekazania.
Umowa o dzieło z przeniesieniem praw autorskich musi dodatkowo zawierać postanowienia w tym zakresie. W takim wypadku należy dokładnie określić, że zamawiający nabywa autorskie prawa majątkowe oraz prawa zależne do dzieła, czyli zamówionego utworu. Warto jak najdokładniej opisać przedmiot umowy o dzieło, a także wskazać pola eksploatacji, czyli cele, do których może być wykorzystywane dzieło.
Umowa o dzieło z przeniesieniem praw autorskich może dotyczyć np. namalowania obrazu.
Umowa o dzieło bez przeniesienia praw autorskich
Umowa o dzieło z przeniesieniem praw autorskich nie zawsze będzie konieczna. Z prawami autorskimi mamy bowiem do czynienia wtedy, gdy dzieło ma charakter szczególnie twórczy. Istnieją umowy, w których mimo uzyskania określonego rezultatu nie jest on na tyle oryginalny, aby uznać go za utwór. W tej sytuacji wystarczająca będzie umowa o dzieło bez przeniesienia praw autorskich. Przykład to np. pomalowanie pomieszczenia na szaro.
Wypowiedzenie umowy o dzieło – czy jest możliwe?
Odstąpienie od umowy o dzieło jest możliwe w określonych przypadkach.
Zamawiający ma takie prawo do czasu, aż dzieło nie zostało ukończone, o ile zapłaci umówione wynagrodzenie. W tym przypadku może sobie odliczyć to, co wykonawca oszczędził z powodu niewykonania dzieła. Nie dotyczy to sytuacji, w której przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym.
Inna sytuacja, która uprawnia zamawiającego do odstąpienia od umowy o dzieło, to konieczność znacznego podwyższenia wynagrodzenia kosztorysowego. Z uprawnienia należy jednak skorzystać niezwłocznie i zapłacić przyjmującemu zamówienie odpowiednią część umówionego wynagrodzenia.
Wykonawca może z kolei odstąpić od umowy np. jeśli stanie się niezdolny do pracy albo gdy mimo konieczności współdziałania zamawiającego ten nie angażuje się w wykonanie dzieła.
Warto podkreślić, że możliwości odstąpienia od umowy o dzieło warto szukać przede wszystkim w umowie. Jeśli strony postanowiły, że takie prawo przysługuje, można z niego skorzystać. W braku zapisów w tym zakresie pozostają regulacje kodeksowe.
Opodatkowanie umowy o dzieło
Umowa o dzieło jest opodatkowana. Wykonujący dzieło musi rozliczyć otrzymane z tego tytułu wynagrodzenie.
Osoba fizyczna
Umowa o dzieło z osobą fizyczną sprawia, że wykonawca rozliczy podatek od umowy o dzieło, wykorzystując PIT-37. Jeśli podatnik sam odprowadza zaliczki, odpowiedni będzie PIT 36.
Przedsiębiorca
Umowa o dzieło między firmami to równie często stosowane rozwiązanie. Przedsiębiorca jest zobowiązany do rozliczenia umowy o dzieło jako przychodu z działalności gospodarczej. Jeśli jest płatnikiem VAT, doda do tego ten podatek.
Własny pracownik
Umowa o dzieło z własnym pracownikiem musi być opodatkowana. Czynność wykonuje się łącznie z rozliczeniem podatku dochodowego z umowy o pracę.
Bezrobotny
Bezrobotny, który decyduje się na podjęcie zatrudnienia w formie umowy o dzieło, traci swój status. Podatek musi zostać odprowadzony na tej samej zasadzie, co w przypadku innych wykonawców.
Rolnik
Jeśli rolnik zawarł umowę o dzieło, to nie traci prawa do ubezpieczenia w KRUS. Podatek do właściwego Urzędu Skarbowego odprowadza zamawiający dzieło.
Obywatel Ukrainy
Zasady związane z opodatkowaniem zatrudnienia obywateli Ukrainy są takie same, jak w przypadku obywateli Polski.
Umowa o dzieło a składki ZUS
Umowa o dzieło jest zwolniona od ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego w ramach ZUS. Dzięki temu zamawiający nie musi zgłaszać wykonawcy do ubezpieczeń. Jeśli dana osoba nie pozostaje w stosunku pracy, musi jednak zawiadomić ZUS o zawarciu umowy o dzieło w ciągu 7 dni.
Czasami umowa o dzieło jest zawierana z własnym pracownikiem. W takiej sytuacji obowiązek zawiadomienia nie występuje. Podstawa wymiaru składek jest ustalana na podstawie zsumowania przychodu zarówno ze stosunku pracy, jak i z umowy o dzieło. Tylko składka zdrowotna jest obliczana odrębnie.
Umowa zlecenie a umowa o dzieło – najważniejsze różnice
Umowa zlecenie i umowa o dzieło to umowy cywilnoprawne, które są uregulowane w kodeksie cywilnym. W praktyce różni je jednak szereg cech.
Umowa zlecenie to umowa starannego działania. Jej ideą jest świadczenie usług. Zleceniobiorca przyjmuje na siebie obowiązek starannego wykonania określonych czynności. Nie ma przy tym obowiązku dostarczenia zleceniodawcy konkretnego rezultatu. Nawet jeśli założeń nie uda się osiągnąć mimo starań, umowa może być uznana za wykonaną należycie. Z tego powodu jej zawarcie jest dopuszczalne w przypadku np. świadczenia usług księgowych czy prawnych. Umowa zlecenie – w odróżnieniu od umowy o dzieło – co do zasady jest również oskładkowana.
Umowa o dzieło jest z kolei umową rezultatu. Nie ma znaczenia, jak do wykonania dzieła podszedł wykonawca. Jeśli nie udało mu się osiągnąć zamierzonego rezultatu, co do zasady nie jest brane pod uwagę, czy dochował należytej staranności. Dla zamawiającego liczy się jedynie otrzymanie zamówionego dzieła zgodnego z ustalonymi wytycznymi. Wytwór powinien odpowiednio się odróżniać od innych tego typu rzeczy. Z tego powodu umowa o dzieło jest odpowiednia np. w przypadku zamówienia obrazu czy mebli na wymiar według indywidualnego projektu.
Umowa o dzieło – mimo że wiąże się z licznymi ograniczeniami – w przypadku niektórych osób może okazać się idealnym sposobem rozliczenia. Przed podjęciem decyzji o współpracy w tej formie warto jednak pamiętać o zasadach związanych z opodatkowaniem oraz brakiem oskładkowania. Należy również upewnić się, że przedmiot umowy jest zgodny z regulacjami w zakresie umowy o dzieło. O kwalifikacji umowy decyduje bowiem ostatecznie nie nazwa, a jej treść.
