Podstawa opodatkowania – czym jest? Jak ją obliczyć?

Co to jest podstawa opodatkowania?

Podstawa opodatkowania to dochód firmy albo osoby fizycznej, pomniejszony o przysługujące odliczenia. Stanowi ona bazę do wyliczenia podatku.

Podstawowe przepisy określające zasady podatkowe to:

• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT)
• Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
• Ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych
• Ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług

Podstawa opodatkowania – przepisy kodeksu pracy

Zgodnie z ustawą o PIT, źródłem przychodów jest m.in. stosunek pracy. A za przychody ze 

stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, czyli są to m.in.: wynagrodzenia zasadnicze, za godziny nadliczbowe, dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop oraz wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Aby ustalić podstawę obliczenia zaliczki na podatek dochodowy, od przychodu pracownika należy odjąć składki na ubezpieczenia społeczne oraz koszty uzyskania przychodu: dla pracownika miejscowego jest to 250 zł, a dojeżdżającego 300 zł.

Kodeks pracy art. 87 stanowi, że pracodawca wypłaca pracownikowi wynagrodzenie, już po potrąceniu składek i zaliczki na podatek dochodowy.

Jak obliczyć podstawę opodatkowania?

Podstawa opodatkowania w przypadku podatku dochodowego przedsiębiorców zależy od wybranej formy rozliczenia z fiskusem. W naszym kraju są dostępne trzy formy opodatkowania:

• ogólne zasady opodatkowania według skali podatkowej;
• podatek liniowy;
• ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

Podstawa opodatkowania – ogólne zasady

Podstawę naliczenia podatku dochodowego w przypadku zasad ogólnych stanowi dochód. Powstaje on po odliczeniu od przychodu kosztów uzyskania tego przychodu. Podatek płatny jest wg skali podatkowej:

• 12% dla podstawy obliczenia podatku do wysokości dochodu w wysokości 120 tys. zł;
• 32% dla podstawy obliczenia podatku powyżej 120 tys. zł.

Wybierając tę formę opodatkowania, można skorzystać z rozliczenia ze współmałżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko oraz ulg i odliczeń od dochodu i od podatku, np. kwoty wolnej od podatku.

Aby obliczyć podstawę opodatkowania za dany okres rozliczeniowy, należy od kwoty przychodu odjąć koszty, przez co otrzymamy sumę dochodu. Od niego odejmujemy ew. straty z lat ubiegłych oraz sumę zapłaconych składek na ubezpieczenie społeczne (o ile nie były zaliczane do kosztów w KPiR).

Podstawa opodatkowania – podatek liniowy

Stawka podatku liniowego wynosi 19% niezależnie od wysokości osiągniętego dochodu i jest zawsze taka sama. Z tej formy rozliczania z urzędem skarbowym mogą skorzystać osoby uzyskujące dochody z działalności gospodarczej albo z działów specjalnych produkcji rolnej.

Podstawę opodatkowania w tej formie rozliczenia stanowi uzyskany dochód, czyli przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu poniesione w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz stratę z działalności gospodarczej, oraz dozwolone prawem ulgi podatkowe. Należy pamiętać, że przy podatku liniowym katalog odliczeń jest dość ograniczony. Podatnik nie będzie mógł skorzystać m.in. z ulgi na dziecko, internetowej, darowizn przekazanych na cele krwiodawstwa, ulgi rehabilitacyjnej oraz kwoty wolnej od podatku. Nie można też rozliczać się wspólnie z małżonkiem ani jako osoba samotnie wychowująca dziecko.

Podstawa podatku dochodowego powstaje następująco: 

• Od kwoty przychodu (od początku roku) odejmujemy koszty poniesione przez ten czas. W ten sposób otrzymujemy kwotę dochodu.
• Od niej odliczamy ewentualne straty z lat ubiegłych oraz sumę zapłaconych składek na ubezpieczenia społeczne. 
• Otrzymaną kwotę zaokrąglamy do pełnych złotych. Stanowi ona podstawę opodatkowania, która po pomnożeniu przez stawkę 19% daje kwotę podatku do zapłaty.

Podstawa opodatkowania – ryczałt ewidencjonowany

Ryczałt to uproszczona forma opodatkowania działalności gospodarczej. Podstawę opodatkowania stanowi osiągnięty przychód po uwzględnieniu przysługujących odliczeń. W rozliczeniu podatkowym nie uwzględnia się kosztów uzyskania przychodów.

Osiągnięty przychód można pomniejszyć m.in. o:

• straty podatkowe z lat ubiegłych;
• 50% składek na ubezpieczenie zdrowotne zapłaconych w roku podatkowym;
• składki na ubezpieczenie społeczne (które nie zostały odliczone od dochodu lub zaliczone w koszty uzyskania przychodów);
• wpłaty na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego (IKZE);
• wydatki na cele rehabilitacyjne;
• darowizny przekazane na cele pożytku publicznego, kultu religijnego i cele kształcenia zawodowego publicznym szkołom prowadzącym kształcenie zawodowe;
• ulgę z tytułu krwiodawstwa;
• wydatki poniesione na termomodernizację;
• ulgę na zabytki.

Jak obliczyć podatek dochodowy na ryczałcie? Od osiągniętych przychodów odliczamy składki ZUS. W ten sposób otrzymujemy podstawę opodatkowania. Należny podatek wylicza się wg stawki podatkowej zależnej od wykonywanej działalności, która waha się od 2% do 17%.

Jeśli osiągnięte przychody są w różnych stawkach ryczałtu, to należy je podzielić przez łączny przychód osiągnięty w danym miesiącu, tak aby wyliczyć proporcje danej stawki do całości. Podobnie postępujemy też z obliczeniem składek ZUS i innych odliczeń. Dopiero wówczas uzyskamy podstawę opodatkowania dla danej stawki.

Podstawa opodatkowania – podatek VAT

Regulacje dotyczące podatku od towarów i usług, czyli VAT są zawarte w Ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Danina doliczana jest do wartości netto każdej transakcji kupna-sprzedaży.

Podstawą opodatkowania podatkiem VAT jest wszystko, co stanowi zapłatę za dostawę towarów lub usług z tytułu sprzedaży, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze, które mają wpływ na cenę towarów.

W podstawę opodatkowania VAT wlicza się również:

• podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku;
• koszty dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę od nabywcy, lub usługobiorcy.

Natomiast podstawa nie obejmuje:

• rabatów z tytułu wcześniejszej zapłaty;
• opustów i obniżek cen, uwzględnionych w momencie sprzedaży;
• kwot otrzymanych od nabywcy lub usługobiorcy jako zwrot udokumentowanych wydatków poniesionych w imieniu i na rzecz nabywcy, lub usługobiorcy.

Ustaloną podstawę opodatkowania mnoży się przez stawki VAT: 23%, 8% oraz 5%.

Podstawa opodatkowania – podatek od czynności cywilnoprawnych

Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) płaci się od określonych czynności, wskazanych w Ustawie z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Są to m.in.:

• umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych;
• umowy pożyczki, darowizny i dożywocia;
• umowy spółki.

Opodatkowaniu PCC podlegają też zmiany tych umów, jeżeli powodują podwyższenie podstawy opodatkowania.

Podstawa obliczenia podatku zależy od danej czynności i przy:

• umowie sprzedaży, jest to wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego, które jest sprzedawane;
• zamianie mieszkań – różnica ich wartości rynkowej;
• zamianie rzeczy innych, niż mieszkania lub praw majątkowych – wartość rynkowa rzeczy lub praw majątkowych, od których przypada wyższy podatek;
• darowiźnie – wartość długów i ciężarów albo zobowiązań, które przejmuje obdarowany (np. wartość kredytu);
• umowie dożywocia – wartość rynkowa nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego;
• pożyczce i depozycie nieprawidłowym – kwota lub wartość pożyczki, lub depozytu, a jeżeli liczba i suma wypłat nie była ustalona z góry, to wartość każdej z przekazanych kwot;
• ustanowieniu odpłatnego użytkowania – wartość świadczeń za okres, na jaki zostały ustanowione (jeśli na czas nieokreślony, to według uznania podatnika albo wartość świadczeń za lat 10, albo ich wartość w miarę wykonywania umowy);
• ustanowieniu hipoteki – kwota zabezpieczonej wierzytelności.

Wartość rynkową przedmiotu określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów. Powszechnie przyjęło się, że w deklarację PCC jako podstawę opodatkowania wpisuje się kwotę, jaka widnieje na umowie kupna-sprzedaży.

Warto pamiętać, że jeżeli wartość określona przez podatnika, zostanie podważona przez organ podatkowy jako nieodpowiadająca wartości rynkowej, urząd wezwie do jej korekty, jednocześnie podając kwotę odpowiednią według własnej, wstępnej oceny.

Stawki podatku zależą od rodzaju dokonywanych czynności cywilnoprawnych i wynoszą przykładowo:

• od umowy sprzedaży: nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa mieszkania, spółdzielczego prawa do lokalu albo domu – 2%;
• od umowy sprzedaży innych praw majątkowych – 1%.

Podatku PCC nie płacą nabywcy rzeczy ruchomych, jeżeli podstawa opodatkowania nie przekracza 1000 zł.

Podstawa opodatkowania – podatek akcyzowy

Opodatkowanie podatkiem akcyzowym wyrobów akcyzowych oraz samochodów osobowych reguluje Ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym. W Polsce akcyzą objęte są wyroby tytoniowe, napoje alkoholowe, wyroby energetyczne, energia elektryczna oraz samochody osobowe.

Podstawa opodatkowania zależy od rodzaju towaru objętego akcyzą.

• Dla wyrobów energetycznych jest to ilość w litrach, w kilogramach albo wartość opałowa, wyrażona w gigadżulach (GJ).
• Podstawą opodatkowania energii elektrycznej jest jej ilość w megawatogodzinach (MWh).
• Napoje alkoholowe są opodatkowane na podstawie liczby hektolitrów;
• Podstawa opodatkowania wyrobów tytoniowych to liczba sztuk lub kilogramów;
• Podstawą opodatkowania samochodów osobowych jest:
  • kwota należna z tytułu sprzedaży auta na terytorium kraju pomniejszona o kwotę podatku od towarów i usług oraz wartość akcyzy należne od tego samochodu osobowego;
  • kwota, jaką podatnik jest obowiązany zapłacić za auto, w przypadku nabycia wewnątrzwspólnotowego;
  • wartość celna powiększona o należne cło – w przypadku importu.

Stawki podatku akcyzowego występują w trzech wariantach: 

• kwotowym dla wyrobów energetycznych i energii oraz napojów alkoholowych;
• procentowym – dla samochodów osobowych, progresywnym dwuszczeblowym;
• kwotowo-procentowym dla wyrobów tytoniowych.