Czym jest podatek od wzbogacenia?
W polskim prawie nie funkcjonuje zwrot: podatek od wzbogacenia. Potocznie określa się nim dwie różne daniny: podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) oraz podatek od spadków i darowizn. Każdy z nich reguluje inny akt prawny. PCC – jest opisane w ustawie z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych. Kwestie darowizny i spadku określa zaś Kodeks cywilny oraz Ustawa o podatku od spadku i darowizn z 28 lipca 1983 r.
Kiedy płaci się podatek od wzbogacenia?
Podatkowi od wzbogacenia PCC podlegają następujące czynności cywilnoprawne:
- umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych;
- umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku;
- umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy;
- umowy dożywocia;
- umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat;
- ustanowienie hipoteki;
- ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności;
- umowy depozytu nieprawidłowego;
- umowy spółki.
Natomiast podatkiem od spadków i darowizn są objęte własności rzeczy lub praw majątkowych nabyte tytułem:
- dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
- darowizny, polecenia darczyńcy;
- zasiedzenia;
- nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
- zachowku;
- nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.
Kto powinien zapłacić podatek od wzbogacenia?
Podatek od czynności cywilnoprawnych opłaca osoba wzbogacająca się, czyli przy:
- umowie sprzedaży – kupujący;
- zamianie – obie strony czynności;
- darowiźnie – obdarowany;
- umowie dożywocia – nabywca własności nieruchomości;
- umowie o dział spadku – spadkobierca;
- pożyczce – pożyczkobiorca;
- ustanowieniu hipoteki – osoba składająca oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki;
- umowie spółki cywilnej – wspólnicy.
Od jakiej kwoty płaci się podatek od wzbogacenia?
Zgodnie z przepisami od podatku PCC zwolniona jest sprzedaż rzeczy ruchomych, jeżeli podstawa opodatkowania nie przekracza 1000 zł.
Tutaj należy wspomnieć, że podstawa jest określana dla każdej czynności osobno. I tak przy:
- umowie sprzedaży jest to wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego;
- zamianie lokalów mieszkalnych – różnica ich wartości rynkowych;
- darowiźnie – wartość długów i ciężarów albo zobowiązań przejętych przez obdarowanego;
- umowie dożywocia – wartość rynkowa nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego;
- zniesieniu współwłasności lub dziale spadku – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabytego ponad przysługującą wartość;
- ustanowieniu odpłatnego użytkowania i odpłatnej służebności – wartość świadczeń za okres ustanowienia praw;
- umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – kwota lub wartość pożyczki albo depozytu;
- umowie spółki m.in.:
- przy zawarciu umowy – wartość wkładów do spółki osobowej albo wartość kapitału zakładowego,
- wniesienie lub podwyższenie wkładów do spółki osobowej albo podwyższeniu kapitału zakładowego – wartość wkładów powiększających;
- przy pożyczce udzielonej przez wspólnika – kwota lub wartość pożyczki;
- przy przekształceniu lub łączeniu spółek – wartość wkładów lub kapitału zakładowego spółki kapitałowej;
- ustanowieniu hipoteki – kwota zabezpieczenia.
Należy pamiętać, że jeśli urząd uzna, że wartość określona w deklaracji nie odpowiada wartości rynkowej, organ wezwie podatnika do jej podwyższenia lub obniżenia, podając jednocześnie wartość według własnej, wstępnej oceny.
Podatek od wzbogacenia – ile procent wynosi?
Stawki PCC są dokładnie określone w ustawie i wynoszą:
- Od umowy sprzedaży: nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego, domu jednorodzinnego i mieszkania – 2%.
- Przy sprzedaży innych praw majątkowych niż powyższe – 1%.
- Od umów: zamiany, dożywocia, o dział spadku, zniesienie współwłasności oraz darowizny przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego i spółdzielczego – 2%.
- Przy przeniesieniu własności innych praw majątkowych niż w powyższe – 1%.
- Od umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności – 1%.
- Od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego – 0,5%.
- Ustanowienie hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności istniejących – liczone od kwoty zabezpieczonej wierzytelności – 0,1%.
- Ustanowienie hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej – 19 zł.
- Od umowy spółki – 0,5%.
Wysokość podatku od darowizn i spadków zależy od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Oblicza się go od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku oraz stopnia pokrewieństwa pomiędzy obdarowanym a darczyńcą. Przy czym należy zsumować wartość otrzymywanych darowizn od tej samej osoby w okresie ostatnich 5 lat.
Kiedy nie trzeba płacić podatku od wzbogacenia?
Ustawodawca wymienia kilka czynności cywilnoprawnych, które są zwolnione od daniny. Zatem podatku od wzbogacenia nie zapłacimy m.in. przy transakcjach:
- sprzedaży walut obcych i wirtualnych, bonów i obligacji skarbowych;
- zbycia własności gruntów stanowiących gospodarstwo rolne w ramach pomocy de minimis w rolnictwie.
- sprzedaży towarów giełdowych na giełdach towarowych;
- umowie spółki i ich zmianach związanych z:
- łączeniem spółek kapitałowych,
- przekształceniem spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową,
- wniesieniem do spółki kapitałowej, w zamian za jej udziały lub akcje;
- zamiany budynku mieszkalnego lub jego części, lokali mieszkalnych i spółdzielczych własnościowych praw, kiedy stronami umowy są osoby z I grupy podatkowej.
Podatku od wzbogacenia nie uiszcza się przy zakupie nieruchomości na rynku pierwotnym, czyli od dewelopera. W ich cenę jest już wliczona inna danina – VAT.
W przypadku podatku od spadków i darowizn, kwoty wolne od podatku (od lipca 2023 r.) wynoszą:
- 36 tys. 120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej (są to: małżonek, zstępni (każdy kolejny potomek tej samej osoby), wstępni (każdy przodek danej osoby) i, pasierbowie, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie).
- 27 tys. 090 zł – dla osób z II grupy podatkowej (zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków oraz małżonkowie innych zstępnych).
- 5733 zł – dla osób z III grupy podatkowej.
Ponadto ustawodawca całkowicie zwalnia od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Warunkiem jest zgłoszenie tego faktu fikusowi w ciągu 6 miesięcy.
Co grozi za niezapłacenie podatku od wzbogacenia?
Za brak odprowadzenia podatku PCC grożą: grzywna do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności lub obie łącznie. Ich wysokość zależy od tego, czy zostało popełnione wykroczenie, czy przestępstwo skarbowe.
Kodeks karny skarbowy za wykroczenie skarbowe uznaje przewinienie do pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. Powyżej tej wartości mowa jest już o przestępstwie skarbowym.
Kara grzywny za wykroczenie skarbowe wynosi od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w danym roku podatkowym. Natomiast za przestępstwo grozi grzywna w wysokości od 10 do 720 stawek dziennych. Przy czym stawka nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani przekraczać jej czterystukrotności. O wysokości grzywny i karze decyduje sąd.
Z kolei za niezgłoszenie przekroczenia limitu darowizny, czeka podatnika stawka karna w wysokości 20%. Oprócz niej trzeba się liczyć też z odpowiedzialnością karną skarbową.
Ile jest czasu na zapłacenie podatku od wzbogacenia?
Zgodnie z ustawą obowiązek podatkowy powstaje w chwili dokonania czynności cywilnoprawnej. Od tego momentu podatnicy mają 14 dni na złożenie deklaracji na druku PCC-3 oraz obliczenie i wpłatę daniny.
Jeśli dana osoba w tym samym miesiącu, w przeciągu 14 dni, dokonała co najmniej trzech czynności cywilnoprawnych dotyczących umowy pożyczki, sprzedaży rzeczy ruchomych lub praw majątkowych, ma możliwość złożenia za dany miesiąc zbiorczej deklaracji PCC i zapłaty wyliczonego podatku w terminie do 7. dnia następnego miesiąca.
W przypadku, kiedy czynność wymaga formy aktu notarialnego (np. sprzedaż nieruchomości), PCC pobiera i odprowadza notariusz.
W przypadku darowizny, podatnicy z grupy 0 mają 6 miesięcy na zgłoszenie tego faktu, pozostali – miesiąc. Termin płatności podatku wynosi 14 dni od dnia otrzymania z urzędu skarbowego decyzji o jego wysokości. Jeśli darowizna mieści się w kwocie wolnej, nie trzeba zgłaszać jej do urzędu.
