Czym są zwolnienia grupowe?
Zwolnienia grupowe są szczególnym trybem rozwiązywania umowy o pracę, z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Nie ma możliwości przeprowadzenia zwolnień grupowych z winy pracowników. Co więcej, by można było używać terminu „zwolnienia grupowe” musi być jednocześnie spełnionych kilka warunków:
- firma musi zatrudniać co najmniej 20 pracowników,
- przyczyny zwolnień muszą leżeć po stronie zakładu pracy (np. likwidacja zakładu pracy czy bankructwo firmy), a nie po stronie pracowników,
- w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwalnianych jest co najmniej:
- 10 pracowników, gdy firma zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
- 10 proc. pracowników, gdy firma zatrudnia co najmniej 100, ale mniej niż 300 pracowników,
- 30 pracowników, gdy firma zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników).
Zwolnienia grupowe to sformalizowany proces, który wymaga od pracodawcy podjęcia pewnych czynności. Nie można ich pominąć. Wszystkie muszą zostać przeprowadzone w określonym czasie, by pracodawca mógł wcielić w życie zwolnienia grupowe. Przede wszystkim należy zawiadomić związki zawodowe lub (jeśli takowe nie istnieją) przedstawicieli pracowników danej firmy m.in. o przyczynach zwolnień i proponowanym sposobie ich przeprowadzenia. Kolejnym obowiązkiem jest zawiadomienie powiatowego urzędu pracy o przyczynach zwolnień grupowych. Ponadto trzeba przeprowadzić z zakładowymi organizacjami związkowymi (lub przedstawicielami pracowników) konsultacje zamiaru zwolnień grupowych i procedury ich wdrożenia w firmie, zawrzeć ze związkami zawodowymi porozumienie lub – w razie braku konsensusu co do jego treści bądź braku związków zawodowych – ustalić przez pracodawcę w regulaminie zasad postępowania wobec pracowników, których obejmą zwolnienia grupowe. Kolejnym obowiązkiem zwalniającego pracodawcy jest zawiadomienie powiatowego urzędu pracy o porozumieniu lub regulaminie określającym sposób przeprowadzania zwolnień grupowych oraz wręczenie oświadczeń o rozwiązaniu umów o pracę i wypłacenie odpraw pieniężnych zwalnianym pracownikom.
Kto nie może być objęty zwolnieniami grupowymi?
Polskie prawo pracy określa szczegółowo katalog pracowników, którzy są chronieni przed rozwiązaniem stosunku pracy w ramach zwolnienia grupowego. Dlatego pracodawcy, którzy planują taki ruch w firmie, muszą dokładnie zwrócić uwagę, kogo typują do rozwiązania umowy o pracę w ramach zwolnień grupowych. Takich przypadków, które są chronione, wbrew pozorom jest naprawdę sporo.
Zgodnie z przepisami ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, pracodawca nie może rozwiązać umowy o pracę zawartej z pracownikiem:
- który znajduje się w ochronie przedemerytalnej (brakuje mu nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego);
- w ciąży, w okresie urlopu macierzyńskiego, od dnia złożenia wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części, urlopu ojcowskiego albo jego części oraz urlopu opiekuńczego – do dnia zakończenia tego urlopu;
- będącym członkiem rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego;
- będącym członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej;
- będącym członkiem zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy;
- będącym członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego lub europejskiej rady zakładowej;
- będącym członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego lub przedstawicielem pracowników w spółce europejskiej lub w spółdzielni europejskiej lub w radzie nadzorczej albo radzie dyrektorów powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek;
- będącym społecznym inspektorem pracy;
- powołanym do odbycia czynnej służy wojskowej, służby zastępczej, zasadniczej służby wojskowej albo przeszkolenia wojskowego;
- będącym członkiem rady pracowników;
- który przebywa na urlopie, który nie przekracza trzech miesięcy lub innej usprawiedliwionej nieobecności, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający pracodawcę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Konsekwencje zastosowania zwolnień grupowych wobec pracownika przed nimi chronionego
Ochrona przed rozwiązaniem stosunku pracy w odniesieniu do wskazanych wyżej osób ma charakter bezwzględny. – Oznacza to, że złożenie oświadczenia przez pracodawcę o rozwiązaniu stosunku pracy jest niedopuszczalne. Bezprzedmiotowe byłoby również w tym zakresie występowanie przez pracodawcę o zgodę na rozwiązanie stosunku pracy. Niedopuszczalność złożenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę oznacza, że w przypadku złożenia takiego oświadczenia jest ono złożone z naruszeniem przepisów prawa pracy i pracownikowi przysługują roszczenia o odszkodowanie albo przywrócenie do pracy wraz z wynagrodzeniem za cały okres pozostawania bez pracy – mówi Edyta Defańska-Czujko, specjalistka od prawa HR z wieloletnim stażem, pracująca dla Deloitte.
Możliwość zwolnienia pracowników chronionych
Specjalistka ta wskazuje również, że zgodnie z przepisami ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników pracownikom wymienionym powyżej pracodawca może jedynie wypowiedzieć warunki pracy i płacy. Natomiast, jeśli wypowiedzenie warunków pracy i płacy powodowałoby obniżenie wynagrodzenia, takiemu pracownikowi przysługuje, do końca okresu ochrony, dodatek wyrównawczy.
– Możliwe jest natomiast rozwiązanie umowy o pracę z osobą, która przebywa na urlopie trwającym co najmniej trzy miesiące. Trzeba pamiętać, że możliwość rozwiązania umowy istnieje od pierwszego dnia przebywania na tym urlopie. Rozwiązanie umowy jest możliwe również w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli upłynął już okres uprawniający pracodawcę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Przykład? Dotyczy to m.in. nieobecności ze względu na niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby – dodaje Edyta Defańska-Czujko.
