Know-how – co to?
Określenie know-how pochodzi z j. ang. i oznacza wiedzieć jak. W polskim prawie nie ma dokładnej charakterystyki tego zwrotu. Definicję znajdziemy w Rozporządzeniu Komisji (WE) nr 772/2004 z dnia 7 kwietnia 2004 r. w sprawie stosowania art. 81 ust. 3 Traktatu do kategorii porozumień o transferze technologii. Zgodnie z nią termin „know-how oznacza pakiet nieopatentowanych informacji praktycznych, wynikających z doświadczenia i badań, które są:
- niejawne, czyli nie są powszechnie znane ani łatwo dostępne;
- istotne, czyli ważne i użyteczne z punktu widzenia wytwarzania produktów objętych umową;
- zidentyfikowane, czyli opisane w wystarczająco zrozumiały sposób, aby można było sprawdzić, czy spełniają kryteria niejawności i istotności”.
Zasadniczo można stwierdzić, że know-how jest to dobro niematerialne firmy, w skład którego wchodzi wiedza, doświadczenie i umiejętności pozwalające na osiągnięcie lepszych wyników finansowych przedsiębiorstwa.
Rodzaje know-how
Know-how może odnosić się do wielu branż oraz obszarów działalności firmy. Można je podzielić na:
- techniczne — np. nieopatentowana technologia wytwarzania produktów;
- handlowe — np. doświadczenie w dziedzinie sprzedaży;
- organizacyjne — np. nowatorskie metody zarządzania personelem;
- finansowe — np. specjalnie stworzone analizy finansowe.
Know-how – przykłady
Przykładów know-how jest co najmniej tyle, ile sprawnie funkcjonujących przedsiębiorstw. Wymieńmy choćby:
- zasady uzyskiwania zdolności kredytowej;
- autorski przepis na sos albo ciasto;
- bazy klientów, dostawców, kontrahentów;
- opracowane w firmie strategie i analizy;
- procedury związane z zarządzaniem przedsiębiorstwem;
- metody sprzedaży;
- system archiwizacji danych;
- wiedza poufna na temat produktów firmy;
- wyniki badań naukowych.
Czym się różni tajemnica przedsiębiorstwa i know-how?
Zgodnie z art. 11 pkt 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji za tajemnicę przedsiębiorstwa, uważa się informacje: techniczne, technologiczne, organizacyjne lub inne mające wartość gospodarczą. Aby te informacje stanowiły tajemnicę firmy, nie mogą być podawane do wiadomości publicznej, a przedsiębiorca powinien wykazać działania niezbędne do zachowania ich poufności.
Zatem tajemnica zakładu pracy to pojęcie znacznie szersze, ponieważ obejmuje nie tylko know-how, ale też np. dane określające wielkość produkcji i sprzedaży oraz źródła zaopatrzenia i zbytu.
Jak chronić know-how?
Know-how nie jest odkrywcze, zatem nie podlega opatentowaniu. Dlatego to właściciel firmy musi zadbać o jego zabezpieczenie. Najczęściej naruszeń dokonują odchodzący z zakładu pracownicy. Przykładowo zachowują lub kopiują np. listy klientów, wzory dokumentów albo funkcjonujące procedury. Aby skutecznie ochronić know-how, należy stworzyć spis informacji niejawnych, a następnie wdrożyć procedury zabezpieczające je przez wyciekiem.
Podstawowymi narzędziami są klauzule i umowy o zachowaniu poufności oraz o zakazie konkurencji.
Ponieważ know-how mieści się w definicji tajemnicy przedsiębiorstwa, ujawnienie jej bez zgody firmy, polskie prawo traktuje jako czyn nieuczciwej konkurencji (art. 11 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji). W kolejnych artykułach jest informacja, że osobie dopuszczającej się ujawnia tajemnicy lub wykorzystującej ją we własnej działalności, grozi grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Umowa przekazująca know-how
Warto wiedzieć, że pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę są zobowiązani do przestrzegania tajemnicy przedsiębiorstwa. Regulacje zawiera Kodeks pracy. Niemniej jednak pracodawca chcący dodatkowo się zabezpieczyć może zobowiązać pracowników do podpisania klauzuli poufałości, aczkolwiek nie może on go do tego zmusić.
We współpracy pomiędzy firmami, gdzie jeden podmiot przekazuje know-how drugiemu, praktykuje się podpisanie umowy handlowej pozwalającej na korzystanie ze specjalistycznej wiedzy. Najczęściej dotyczy do współpracy franczyzowej, e-commerce albo współpracy z agencjami marketingowymi.
Dokument powinien zawierać mi.:
- wskazanie zakresu informacji, podlegających ochronie;
- opisanie sankcji za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa np. kary pieniężne, zerwanie współpracy;
- oznaczenie okresu obowiązywania tajemnicy firmy.
Jak know-how może pomóc w zarządzaniu przedsiębiorstwem?
Jak już wspomnieliśmy, know-how przybiera różne formy. Wiedza może być wykorzystana nie tylko do podnoszenia dochodów, ale i do sprawnego zarządzania przedsiębiorstwem. Na przykład wypracowane i skuteczne procedury, sprawią, że każdy pracownik będzie mieć pojęcie, jak zachować się i co z robić w konkretnych sytuacjach krytycznych. W zakładzie produkcyjnym może to poprawić bezpieczeństwo i niwelować straty.
Z kolei stworzony system zarządzania kadrami przyczyni się do tego, że pracownicy będą odpowiednio zmotywowani i zadowoleni ze swojej pracy. To z pewnością przeniesie się na ich wydajność, a następnie na wzrost dochodów firmy.
Osoby marzące o własnym biznesie, ale nie mające pojęcia o jego zarządzaniu mogą skorzystać z doświadczenia i wiedzy innych i otworzyć biznes w formie franczyzy. W tym przypadku firma matka udziela wsparcia handlowego i przekazuje know-how oraz koncesje i zgody, niezbędne do prowadzenia firmy.
