Stopień niepełnosprawności a uprawnienia pracownika
Zasady zatrudniania osób z niepełnosprawnościami są uregulowane w Ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób z niepełnosprawnościami z dnia 27 sierpnia 1997 roku, oraz w Kodeksie pracy.
Zgodnie z nimi dodatkowe uprawnienia pracowników z niepełnosprawnościami oraz korzyści dla ich pracodawców są uzależnione przede wszystkim od stopnia niepełnosprawności zatrudnionego. Ustawa określa trzy stopnie niepełnosprawności:
- znaczny;
- umiarkowany;
- lekki.
Stopień niepełnosprawności określa lekarz orzecznik ZUS i wydaje orzeczenie, które jest podstawą do przyznania ulg i uprawnień.
Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydaje się na:
- czas określony – jeżeli może nastąpić poprawa stanu zdrowia;
- stałe – gdy zgodnie z aktualną wiedzą medyczną nie ma szans na progres.
Uprawnienia i przywileje pracowników z niepełnosprawnościami
Pracownicy z niepełnosprawnościami zgodnie z przepisami mogą liczyć na dodatkowe przywileje w pracy.
Oto ustawowe uprawnienia pracownika:
- czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo, a w przypadku osób z orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu znacznym lub umiarkowanym – 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo;
- zakaz zatrudnienia w porze nocnej i godzinach nadliczbowych;
- dodatkowa przerwa w pracy wliczana do czasu pracy na gimnastykę usprawniającą lub odpoczynek zdrowotny w wymiarze 15 minut;
- osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do:
- urlopu rehabilitacyjnego z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w wymiarze do 21 dni roboczych, nie częściej niż raz w roku;
- płatnych dodatkowych dni wolnych, w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy;
- dodatkowego urlopu w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.
Co ważne łączny wymiar dodatkowego urlopu i rehabilitacyjnego nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.
Zatrudnienie OzN a dofinansowanie wynagrodzeń
Pracodawcy przysługuje ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) miesięczne dofinansowanie wynagrodzenia pracownika z niepełnosprawnością, o ile został on ujęty w ewidencji Funduszu.
Miesięczne dofinansowanie należy się pracodawcy zatrudniającemu co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągającemu wskaźnik zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami w wysokości co najmniej 6%.
Dotacja nie przysługuje na pracowników zaliczonych do umiarkowanego lub lekkiego stopnia niepełnosprawności, którzy mają ustalone prawo do emerytury.
Dofinansowanie dla całego etatu wynosi:
- 2760 zł – dla pracowników ze znacznym stopniem niepełnosprawności;
- 1550 zł – dla pracowników z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności;
- 575 zł – dla pracowników z lekkim stopniem niepełnosprawności.
Ponadto dla zatrudnionych osób z orzeczonymi chorobami psychicznymi, upośledzeniem umysłowym, całościowymi zaburzeniami rozwojowymi, epilepsją oraz niewidomych, powyższe kwoty zwiększa się odpowiednio o: 1380 zł, 1035 zł i 690 zł. Suma miesięcznego dofinansowania nie może przekroczyć 90% faktycznie poniesionych miesięcznych kosztów płacy.
Uprawnienia pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnościami
Pracodawcy oprócz dofinansowania wynagrodzenia mają prawo ubiegać się także o:
- zwolnienie z obowiązkowych wpłat na rzecz PFRON;
- zwrotu kosztów przystosowania środowiska pracy do potrzeb osoby z niepełnosprawnością – pomieszczeń, niezbędnych urządzeń i technologii; pod warunkiem że zatrudnienie osoby z niepełnosprawnością trwa przez okres co najmniej 36 miesięcy; maksymalna wysokość pomocy wynosi dwudziestokrotność przeciętnego wynagrodzenie na jedno stanowisko;
- dofinansowania wynagrodzenia pracownika z niepełnosprawnością z PFRON,
- zwrotu kosztów zatrudnienia i szkolenia pracowników pomagających pracownikom z niepełnosprawnościami; szkolenia są refundowane do wysokości 70% kosztów, nie więcej jednak niż do wysokości dwukrotnego przeciętnego wynagrodzenia na jedną osobę;
- zwrotu kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby z niepełnosprawnością; pod warunkiem że firma prowadzi działalność przez co najmniej 12 miesięcy i przez okres 36 miesięcy zatrudni osobę z niepełnosprawnością zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotną lub poszukującą pracy; maksymalna wysokość wynosi piętnastokrotność przeciętnego wynagrodzenia na jedno stanowisko.
Zatrudnienie OzN a refundacja składek ZUS
Osoby z niepełnosprawnością prowadzące działalność gospodarczą mogą starać się o refundację z Funduszu składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Warunkiem jest posiadanie orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, terminowe opłacanie składek ZUS i brak zaległości wobec PFRON większych niż 100 zł.
Refundacja przysługuje w wysokości:
- 100% – dla osób mających znaczny stopień niepełnosprawności;
- 60% – dla osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;
- 30% – dla osób z lekkim stopniem niepełnosprawności.
Ulgi we wpłatach na PFRON
PFRON jest funduszem celowym, którego misją jest ułatwianie osobom z niepełnosprawnościami pełnego uczestnictwa w życiu zawodowym i społecznym. Jego budżet tworzą wpłaty od pracodawców oraz dotacja z budżetu państwa.
Zgodnie z przepisami z obowiązku dokonywania miesięcznych wpłat na rzecz PFRON zwolnione są:
- firmy zatrudniające co najmniej 25 osób w przeliczeniu na etaty, gdzie poziom zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami jest co najmniej 6% albo co najmniej 2% wśród ogólnego stanu zatrudnienia;
- podmioty niedziałające w celu osiągnięcia zysku np. domy pomocy społecznej, zakłady opiekuńczo-lecznicze i hospicja;
- placówki dyplomatyczne i urzędy konsularne;
- przedstawicielstwa i misje zagraniczne;
- pracodawcy, co do których ogłoszono upadłość.
Wskaźnik 6% można zredukować, dając pracę osobom z niepełnosprawnościami ze schorzeniami szczególnie utrudniającymi wykonywanie pracy. Zgodnie z przepisami są to osoby cierpiące m.in. na:
- chorobę Parkinsona;
- stwardnienie rozsiane;
- głuchotę i głuchoniemotę;
- nosicielstwo wirusa HIV oraz AIDS;
- epilepsję;
- przewlekłe choroby psychiczne;
- upośledzenie umysłowe;
- późne powikłania cukrzycy.
Innym sposobem na obniżkę wpłaty na PFRON jest zakupu produkcji lub usługi, z wyłączeniem handlu, od firmy zatrudniającej osoby z niepełnosprawnościami. Pod warunkiem że w tym przedsiębiorstwie pracuje co najmniej 25 pracowników (w przeliczeniu na pełny etat), a wskaźnik zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami w znacznym stopniu niepełnosprawności, lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych wynosi co najmniej 30%. W jednym miesiącu można obniżyć swoją wpłatę na PFRON do 50%.
