Formalna organizacja stażu
Przepisy dotyczące organizacji stażu zostały zawarte w dwóch dokumentach. To ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz rozporządzenie ministerialne w sprawie warunków odbywania stażu przez bezrobotnych. Zgodnie z nimi staż oznacza nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą.
Co istotne, umowa o stażu nie jest zawierana między pracodawcą a osobą odbywającą staż. Zawiera ją bowiem, za pośrednictwem urzędu pracy, starosta z pracodawcą. Osoba w ten sposób trafiająca do firmy, nie ma podpisanej umowy z pracodawcą, a więc co za tym idzie, nie dostaje za swoją pracę wynagrodzenia i formalnie nie jest pracownikiem. Otrzymuje natomiast stypendium stażowe, które wypłacane jest przez urząd pracy. Ponieważ jednak nie jest to wynagrodzenie za pracę, nie podlega regulacjom dotyczącym minimalnego wynagrodzenia i w związku z tym może być od niego niższe. Wysokość stypendium stażowego to 120 proc. podstawy zasiłku dla bezrobotnych.
W trakcie odbywania stażu, skierowany na niego bezrobotny, nabywa umiejętności niezbędnych do wykonywania pracy na danym stanowisku. Co ważne, jednocześnie cały czas pozostaje on w rejestrze osób bezrobotnych.
Ilu stażystów może mieć jednocześnie w firmie pracodawca? Ich liczba nie może przekraczać liczby pracowników zatrudnionych w tej firmie w dniu składania wniosku. Przy czym chodzi tu o przeliczenie na pełny wymiar czasu pracy. Organizatorem stażu może być też osoba nie będąca pracodawcą, ale wtedy może ona przyjąć tylko jednego bezrobotnego stażystę. Co ciekawe, organizator może we wniosku wskazać konkretną osobą, którą chce przyjąć na staż. Robi się to podając jej imię i nazwisko. Takie wskazanie jest wiążące dla urzędu pracy, który musi skierować na staż wskazaną przez organizatora osobę.
Staż trwa zwykle do trzech miesięcy do pół roku. Jeżeli organizator chce skorzystać z opcji stażu trwającego do 12 miesięcy, może pozyskać jedynie zarejestrowanego bezrobotnego do 30. roku życia. Wiek jest zresztą bardzo ważnym ograniczeniem. Staże przeznaczone są dla osób do 30 r. życia oraz po 50. roku życia. Wynika to z tego, że celem programu jest aktywizacja zawodowa ludzi młodych oraz starszych. Uznaje się bowiem, że to właśnie im najtrudniej jest znaleźć miejsce zatrudnienia. Dodatkowo do programu mogą zakwalifikować się również: bezrobotni długotrwale,
bezrobotni korzystający ze świadczeń z pomocy społecznej, bezrobotni posiadający co najmniej jedno dziecko do 6. roku życia lub co najmniej jedno dziecko niepełnosprawne do 18. roku życia oraz bezrobotni niepełnosprawni.
Program stażu
Każdy staż musi mieć program. Znajduje się on w załączniku do wniosku o zorganizowanie stażu. Przepisy mówią o tym, że podczas ustalania wspomnianego programu, pracodawca musi określić poziom wykształcenia bezrobotnego oraz wymagane dotychczasowe kwalifikacje zawodowe. Program ten powinien uwzględniać również wymagania dotyczące predyspozycji zdrowotnych i psychofizycznych.
W programie stażu musi zostać określonych kilka istotnych kwestii. Należy podać opiekuna osoby objętej programem, zakres zadań, które będą wymagane od bezrobotnego, nazwę zawodu lub specjalności, rodzaj uzyskiwanych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych, a także sposób potwierdzenia nabytych kwalifikacji i umiejętności związanych z danym zawodem.
Funkcja opiekuna stażysty
Obowiązkiem pracodawcy jest wyznaczenie stażyście na czas jego pracy w firmie, opiekuna. Istotnym ograniczeniem jest to, że taki opiekun może jednocześnie sprawować opiekę najwyżej nad trzema osobami bezrobotnymi. Jest to o tyle ważne, że dane opiekuna, w tym zajmowane przez niego stanowisko, należy podać już przy składaniu wniosku. Funkcja ta jest istotna, bo opiekun udziela wskazówek i pomocy bezrobotnemu, jak wykonywać zlecone zadania. Po odbyciu stażu podpisuje sprawozdanie z przebiegu stażu.
Uprawnienia osoby odbywającej staż
W związku z tym, że osoba odbywająca staż nie jest pracownikiem, lecz wciąż bezrobotnym, nie może korzystać z uprawnień pracowniczych wynikających z Kodeksu pracy. Ma za to prawo do wolnych dni, co wynika z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Pracodawca jest zobowiązany udzielić stażyście dwóch dni wolnych za każde 30 dni kalendarzowych odbywania stażu. Co ważne, za ostatni miesiąc odbywania stażu, wolne dni muszą być udzielone przed zakończeniem stażu. Skorzystanie z dni wolnych nie wpływa na wysokość wypłacanego stypendium stażowego. Z pierwszych dni wolnych bezrobotny może skorzystać po upływie pierwszych 30 dni kalendarzowych stażu (łącznie z weekendami i dniami wolnymi od pracy, ale bez dni przypadających na czas trwania zwolnienia lekarskiego). Wspomniane zwolnienie lekarskie nie obniża natomiast kwoty wypłacanego stypendium stażowego. Bezrobotny zachowuje również prawo do zasiłku i stypendium za okres udokumentowanej niezdolności do pracy, przypadający w okresie przysługiwania zasiłku lub odbywania stażu, przygotowania zawodowego dorosłych i szkolenia, za który na podstawie odrębnych przepisów pracownicy zachowują prawo do wynagrodzenia lub przysługują im zasiłki z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa. Jest jednak sytuacja, w której L4 może skutkować przerwaniem stażu. To niezdolność do pracy spowodowana długotrwałym zwolnieniem lekarskim, trwającym dłużej niż 89 dni. W tym momencie bowiem traci się status osoby bezrobotnej. A to automatycznie oznacza, że staż musi zostać przerwany.
Ze specyficzną sytuacją mamy do czynienia, gdy w czasie trwania stażu bezrobotna zajdzie w ciążę. Zgodnie z przepisami, może ona kontynuować staż, jeśli stan zdrowia jej na to pozwala. Jeżeli pójdzie na zwolnienie lekarskie, zachowa ona prawo do stypendium stażowego. Jednak jeśli absencja potrwa dłużej niż 90 dni, staż może zostać przerwany. Kobieta taka jednak, w tym przypadku nie traci statusu osoby bezrobotnej. Wynika to z tego, że niezdolność do pracy spowodowana ciążą, nie skutkuje wyrejestrowaniem z urzędu pracy. Przerwanie stażu z powodu ciąży nie zamyka również drogi stażystce do ubiegania się o kolejny staż z urzędu pracy w przyszłości. Nadal ma taką możliwość, ponieważ staż z urzędu pracy nie jest limitowany. Bezrobotny posiadający co najmniej jedno dziecko do 6. roku życia lub co najmniej jedno dziecko niepełnosprawne do 18. roku życia, skierowany na staż, może ubiegać się o refundację kosztów opieki nad dzieckiem lub dziećmi do lat 7 lub opieki nad osobą zależną w trakcie odbywania stażu. Jednak, aby koszty zostały zwrócone, trzeba spełnić trzy warunki. Chodzi o wcześniejsze uzgodnienie tego, nieprzekroczenie miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz udokumentowanie poniesionych kosztów.
