Jak wspierać osoby neuroróżnorodne w pracy?

Neuroróżnorodność – czym jest?

Neuroróżnorodność jest terminem psychologicznym, który zakłada, że funkcjonowanie mózgu i systemu nerwowego różni się między jednostkami. Odmienność jest zauważalna w stylach uczenia się, przetwarzaniu informacji, odbieraniu świata i wynikających z tego zachowań społecznych.

Osoby, których mózgi funkcjonują inaczej niż standardowe wzorce i wykazują cechy lub objawy dużych odmienności neurologicznych, nazywa się neuroatypowymi, a niekiedy też neurodywergentnymi.

Osobą neurodywergentną może być człowiek z niepełnosprawnością intelektualną, zaburzeniem komunikacji, ze spektrum autyzmu (ASD), zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), zaburzeniami uczenia się, dysleksją, dysgrafią, dyskalkulią, zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi (OCD) lub syndromem Tourette’a.

Neuroróżnorodność jako atut dla zespołu

Firmy na całym świecie już dawno odkryły korzyści wynikające z tworzenia inkluzywnego środowiska pracy. Jednak dotychczas zespoły składały się z osób różniących się płcią, wiekiem, kolorem skóry, pochodzeniem. W ostatnich latach rynek pracy otwiera się na neuroróżnorodność.

Różnorodność zapobiega dyskryminacji i konfliktom, w zamian promując wzajemny szacunek i zrozumienie. Osoby o odmiennym sposobie rozumowania, patrzą na pewne kwestie i problemy z innych perspektyw, dając innowacyjne nieszablonowe rozwiązania. 

Ponieważ większość pracowników neuroatypowych ma słabo rozwinięte umiejętności społeczne, to zwykle sprawdzają się oni w branżach i działach, gdzie mogą wykazać swoje zdolności indywidualne np. w IT, analityce, laboratoriach i programach badawczych.

Dlaczego warto zatrudniać osoby z różnymi profilami neurokognitywnymi?

Osoby neuroatypowe, mają wiele mocnych stron, które z punktu widzenia pracodawcy czynią ich wartościowymi pracownikami. Należą do nich np.:

• ponadprzeciętne umiejętności analityczne i matematyczne;
• zapamiętywanie dużych ilości informacji;
• umiejętność maksymalnej koncentracji na danym zadaniu i rozwiązaniu problemu (cecha osób z ADHD);
• skrupulatność i precyzja w wykonywaniu zadań (cecha wyróżniająca osoby na spektrum autyzmu);
• stała uważność w powtarzalnych zadaniach (szczególnie wśród osób na spektrum autyzmu);
• myślenie kreatywne, strategiczne i nieschematyczne;
• większa proaktywność i przedsiębiorczość (szczególnie wśród osób z dysleksją);
• szczerość w komunikacji;
• wrażliwość zmysłów.

Jak stworzyć zespół uwzględniający neuroróżnorodność?

Pierwszym krokiem ku stworzeniu neuroróżnorodności w firmie jest przygotowanie pracowników na współpracę z osobami neuroatypowym. Ważne jest stworzenie atmosfery zrozumienia, zaufania i wsparcia. Każdy pracownik w firmie powinien czuć się swobodnie w wyrażaniu swoich potrzeb i mieć pewność, że zostanie zrozumiany, a nie negatywnie oceniony.

Kolejnym etapem jest skonstruowanie nowych procedur rekrutacyjnych. Osoby z zaburzeniami często są postrzegane jako mniej kompetentne, ponieważ wiele z nich ma trudności z komunikacją lub wykazują zachowania autostymulujące (np. kołysanie lub powtarzanie pewnych słów). W konsekwencji tacy kandydaci nawet mając doskonałe referencje, nie są w ogóle brani pod uwagę w dalszym procesie. Dlatego ważne jest przygotowanie pakietu nowych kwestionariuszy i zadań rekrutacyjnych, które będą uwzględniały zachowanie osób neuroróżnorodnych.

Ważnym elementem jest organizacja pracy i przestrzeni. Polecenia i oczekiwania wyrażane w sposób zwięzły i jasny, pomagają w zrozumieniu zadań i uniknięciu zbędnego stresu, każdemu pracownikowi nie tylko temu ze specjalnymi potrzebami. W codziennej pracy warto też uwzględnić preferencje komunikacyjne (np. z dyslektykiem łatwiej jest się porozumieć rozmawiając, niż pisząc do niego) oraz zapewnić odpowiednie narzędzia do pracy i rozwoju (np. aplikacje do organizacji pracy dla osób z zaburzeniami uwagi).

Inkluzywne środowiska pracy wymaga też zapewnienia pracownikom elastycznych godzin pracy i możliwości pracy zdalnej.

Neuroróżnorodność nie stanowi bariery dla efektywności pracy

Neuroróżnorodność w miejscu pracy może uwypuklić mocne strony całego zespołu i zwiększyć jego produktywność. Jednak warunkiem jest stworzenie osobom neuroatypowym komfortowego środowiska pracy i zapewnienie wsparcia.

Dla reszty pracowników w tym menedżerów ważne jest zrozumienie różnic i potrzeb osób neuroróżnorodnych, a także metod komunikacji. Im bardziej otwarta i świadoma kadra, tym łatwiej i szybciej osiągnie ona sukces.

Biuro przyjazne dla osób neuroróżnorodnych

Stworzenie biura przyjaznego osobom neuroróżnorodnym to nie lada wyzwanie dla projektantów. Powinno ono uwzględniać zróżnicowane potrzeby i preferencje wszystkich pracowników. Chodzi tu przede wszystkim o wzięcie pod uwagę odmiennej wrażliwości na czynniki zewnętrzne: kolor, teksturę, natężenie światła i dźwięku.

Na co więc zwrócić uwagę tworząc przyjazne miejsce pracy?

Przestrzeń musi być uporządkowana i umożliwiać łatwe poruszania się. Chaos może sprawić, że wielu neuroróżnorodnych pracowników będzie zagubionych i zdezorientowanych. Stąd planując biuro, należy uwzględnić intuicyjne elementy orientacyjne, np. różne poziomy oświetlenia, znaki informacyjne lub kolory. Co więcej, poszczególne strefy powinny swoją aranżacją, jednoznaczne wskazywać na przeznaczenie.

Istotne jest też wyposażenie wnętrz przeznaczonych do pracy. Te również należy dostosować do osób, które będą w nich pracować. Jedni będą doskonale funkcjonować w przestrzeni o jak najmniejszej liczbie bodźców (kolorów, dodatków), inni będą nią przytłoczeni.

Należy zadbać też o warunki akustyczne. Hałas praktycznie zawsze stanowi problem. Z tego powodu można w biurze wydzielić strefy, w których dane osoby będą czuły się komfortowo, np. miejsce do cichej pracy w skupieniu; obszar ogólny, gdzie słyszalne są standardowe odgłosy biura, takiej jak rozmowy współpracowników czy praca drukarki, a także głośniejsze strefy sprzyjające kontaktom społecznym.

Kolejnym istotnym czynnikiem jest zapewnienie komfortu termicznego. Można to zrobić poprzez możliwość indywidualnego regulowania temperatury w pomieszczeniach.

Ostatnim punktem, o który trzeba koniecznie pamiętać, jest oświetlenie. Pomieszczenia wspólne, które mają pełnić funkcje socjalne, powinny być dość jasne. Z kolei w strefach ciszy można zastosować bardziej umiarkowane, stonowane oświetlenie. Należy pamiętać, że światło o zimnej barwie sprzyja koncentracji i pracy, a ciepłe – relaksowi i odpoczynkowi. Oczywiście najlepsze jest naturalne światło dziennego, które pozytywnie wpływa na człowieka, jednak w naszej strefie klimatycznej, musimy posiłkować się sztucznym.

Pracodawcy muszą pamiętać, że przyjazne pod kątem komfortu pracowników biuro, stwarza lepsze warunki do efektywnej pracy, powoduje wzrost zaangażowania i sprzyja innowacyjności. Po prostu chce się w nim przebywać.

Oczywiście, są osoby, które źle się czują w otoczeniu zbyt wielu ludzi, im można zaproponować elastyczne godziny pracy, albo pracę zdalną. Obecnie narzędzia do komunikacji są tak zaawansowane, że praktycznie wszystkie sprawy można rozwiązać na odległość.

Zakończenie

Wprowadzenie neuroróżnorodności w firmie nie jest prostym zadaniem, ponieważ wymaga od wszystkich otwartości, empatii i zrozumienia. Poza tym pracodawca musi przygotować odpowiednio środowisko pracy w tym biuro, narzędzia i stworzyć procedury organizacyjne. Jednak w zamian dostanie pracownika o unikatowych cechach takich jak nieszablonowe myślenie, nadzwyczajne umiejętności analityczne, niezwykła dokładność i precyzja.