Czy można dorobić na emeryturze lub rencie?
Zasady przyznawania, wyliczania oraz wypłacania emerytury i renty, a także tego, ile może dorobić rencista albo emeryt, reguluje Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadczeniami od strony organizacyjnej zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).
Przepisy zasadniczo nie ograniczają prawa do pracy, aczkolwiek część osób pobierających emeryturę albo rentę po przekroczeniu ustawowych limitów dotyczących wysokości dodatkowych zarobków, musi liczyć się z niższym świadczeniem, a niekiedy nawet z zawieszeniem jego wypłacania.
Progi wysokości dotyczą przychodów osiąganych z:
- tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, czyli: zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową oraz prowadzenie pozarolniczej działalności, a także z mandatu posła, senatora i europosła;
- kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego;
- wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy;
- kwot świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.
Limity nie dotyczą emerytów i rencistów czerpiących dochody z działalności twórczej i artystycznej.
Jakich świadczeń dotyczą limity zarobków?
Rodzaje pobieranych świadczeń, których dotyczy limit zarobków na emeryturze albo rencie:
- emerytura;
- emerytura pomostowa;
- nauczycielskie świadczenie kompensacyjne;
- renta z tytułu niezdolności do pracy;
- renta z tytułu niezdolności do pracy w związku z:
- wypadkiem przy pracy;
- wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy sprzed 1 stycznia 2003 r.,
- chorobą zawodową;
- renta inwalidy wojskowego, jeżeli niezdolność do pracy nie ma związku ze służbą wojskową, renta rodzinna po inwalidzie wojskowym,
- renta rodzinna.
Z tego wynika, że praktycznie każdego dotyczy limit dorabiania do emerytury i renty.
Ile można dorobić do emerytury? Ile można dorobić do renty? Progi
Zgodnie z ww. ustawą renciści i emeryci, mogą pracować, ale wysokość ich zarobków musi mieścić się w limitach, które ustalane są co trzy miesiące, a ich wartość zależy od wysokości przeciętnego wynagrodzenia w kraju w poprzednim kwartale. Zasadniczo obowiązują dwa progi:
- 70% przeciętnego wynagrodzenia;
- 130% przeciętnego wynagrodzenia.
Jak podał GUS, przeciętne wynagrodzenie w trzecim kwartale 2023 r. wyniosło 7194,95 zł brutto. W związku z tym w grudniu 2023 r. oraz styczniu i lutym 2024 r. limity wyniosą:
- I próg, czyli 70% to 5036,50 zł;
- II próg, czyli 130% wynosi 9353,50 zł.
Ponadto emeryci powinni pamiętać, że zgodnie z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach, ZUS zawiesi wypłatę świadczenia, bez względu na wysokość przychodu, jeśli taka osoba będzie kontynuowała pracę bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, u którego była zatrudniona bezpośrednio przed nabyciem prawa do świadczenia.
Ile można dorobić do emerytury pomostowej?
Prawo do emerytury ulega zawieszeniu, jeśli osoba pobierająca świadczenie osiąga przychód w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za poprzedni kwartał. Jeśli przychody wynoszą powyżej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za poprzedni kwartał, ale nie są większe niż 130%, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia w wysokości 24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji.
Kwota bazowa wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne obowiązujące w poprzednim roku kalendarzowym.
Ile można dorobić do emerytury mundurowej?
Emerytów pracujący w służbach mundurowych obowiązują ogólne limity ustawowe.
Ile można dorobić do emerytury matczynej?
Co do zasady świadczenie uzupełniające ma rekompensować brak emerytury spowodowany rezygnacją z zarabiania na koszt opieki nad co najmniej czwórka dzieci. Emerytura z tego tytułu jest równa wysokości minimalnej emerytury. Natomiast jeśli rodzic pobiera emeryturę, ale jest ona niższa niż minimalna, to świadczenie uzupełniające pozwoli na jego do kwoty minimalnej. A to oznacza, że nie można dorobić do emerytury matczynej.
Ile może dorobić rencista?
Rencista z tytułu niezdolności do pracy lub częściowej niezdolności może dorobić do 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za poprzedni kwartał kalendarzowy. Jeśli przychód wyniesie od 70% do 130% renta zostanie pomniejszona maksymalnie o:
- 24% kwoty bazowej w przypadku renty tytułu całkowitej niezdolności do pracy;
- 18% kwoty bazowej – dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.
Ile można dorobić do renty rodzinnej?
Renta rodzinna ulega zawieszeniu, jeśli osoba uprawniona osiąga dochody w wysokości wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ogłoszony przez GUS.
Natomiast jeśli rencista ma przychody w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ale nie wyższej niż 130%, renta rodzinna ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia. Suma ta jednak nie może być wyższa niż 20,4% kwoty bazowej.
Warto wiedzieć, że w sytuacji, kiedy renta rodzinna przysługuje więcej niż jednej osobie, zmniejszenie lub zawieszenie świadczenia jednemu renciście z powodów przekroczenia limitów, nie wpływa na wysokość renty innym świadczeniobiorcom.
Kto może dorabiać bez żadnych ograniczeń?
Dorabianie do emerytury albo renty bez limitów jest możliwe w kilku sytuacjach. Ograniczenia nie obowiązują, gdy osoba:
- ma przyznaną emeryturę i ma więcej niż 60 lat (kobieta) albo 65 lat (mężczyzna), z wyjątkiem emerytów, którym ZUS podwyższył wyliczone świadczenie do kwoty minimalnej emerytury;
- pobiera rentę inwalidy wojennego albo inwalidów wojskowych, których niezdolność do pracy związana jest ze służbą wojskową;
- dostaje rentę rodzinną, która przysługuje po osobie uprawnionej do renty dla inwalidów wojennych lub rentę rodzinną po żołnierzu, którego śmierć ma związek ze służbą wojskową;
- otrzymuje rentę rodzinną, której kwota jest wyższa od pobieranej emerytury z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.
Na jakiej podstawie emeryt lub rencista może otrzymywać dodatkowe wynagrodzenie?
Emeryt i rencista może uzyskać przychód na podstawie:
- stosunku pracy, umowy agencyjnej albo mianowania i powołania;
- umów cywilno-prawnych, czyli umowy o dzieło lub zlecenie;
- pozarolniczej działalności gospodarczej;
- pracy nakładczej, czyli tzw. chałupniczej;
- pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych;
- działalności wykonywanej za granicą;
- sprawowania mandatu posła i posła do Parlamentu Europejskiego.
Ile można dorobić do renty socjalnej?
Od 1 stycznia 2022 r. osoby pobierające rentę socjalną i chcące dorobić obowiązują takie same zasady jak rencistów dostających świadczenie z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Oznacza to, że mogą one dorobić do wysokości 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, a przychód powyżej 70% średniego miesięcznego wynagrodzenia, ale do 130%, skutkuje obniżeniem renty o kwotę przekroczenia maksymalnie o 24% sumy bazowej.
Podsumowanie
To, ile można dorobić do emerytury albo renty zależy od wysokości przeciętnego wynagrodzenia w kraju. Jednak co do zasady zarobki do kwoty 70% średniej pensji nie spowodują obniżenia świadczenia. Jeśli przekroczymy ten próg, ZUS zmniejszy emeryturę albo rentę o sumę przekroczenia. Na szczęście są maksymalne wartości, jakie można odjąć. Natomiast przychód przekroczy 130% wynagrodzenia, emeryt albo rencista straci świadczenie na czas dorobku. Powyższe zasady nie obowiązują osób, które ukończyły 60 lat (kobieta) i 65 lat oraz inwalidów wojennych i wojskowych, którzy stracili zdolność do pracy w wyniku służby.
