Dodatkowy urlop dla osoby z niepełnosprawnością – zasady w 2025 roku. Kto i kiedy może z niego skorzystać?

Dodatkowy urlop dla osoby z niepełnosprawnością – kto ma prawo do dodatkowego urlopu?

Prawa i obowiązki pracodawcy oraz pracownika reguluje ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej, oraz zatrudnianiu osób z niepełnosprawnościami, a także kodeks pracy. 

Zgodnie z art. 19 ww. ustawy dodatkowy urlop dla osoby z niepełnosprawnością przysługuje pracownikom, którzy mają orzeczenie lekarskie stwierdzające znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności.

Wyjaśnijmy, że do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Z kolei osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności mają stwierdzoną naruszoną sprawnością organizmu, są niezdolne do pracy albo zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej, albo częściowej pomocy innych osób w codziennym życiu.

Co więcej, przepisy stanowią, że z dodatkowego urlopu dla osoby z niepełnosprawnością, nie mogą skorzystać pracownicy, którym przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów. Taka sytuacja dotyczy np. nauczycieli, którzy zgodnie z art. 64 Karty Nauczyciela mają prawo urlopu wypoczynkowego pokrywającego się z feriami szkolnymi w wymiarze maksymalnie 8 tygodni.

Co ważne kodeks pracy odnosi się do pracowników, a za takich są uznawane osoby zatrudnione na umowie o pracę. Zatem osoby pracujące w ramach umów cywilnoprawnych, czyli na umowę zlecenia albo umowę o dzieło, nie mogą liczyć na ustawowe wolne.

Ile dni przysługuje w ramach dodatkowego urlopu?

Dodatkowy urlop dla pracownika z niepełnosprawnością wynosi 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Co oznacza, że zgodnie z przepisami urlopowymi, takim osobom przysługuje łącznie:

• 30 dni urlopu wypoczynkowego, jeżeli ich okres zatrudnienia jest mniejszy niż 10 lat;
• 36 dni – jeśli przepracowały co najmniej 10 lat.

Zasady przyznawania dodatkowego urlopu

Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba z niepełnosprawnością nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności. Przykładowo, jeśli pracownik otrzymał orzeczenie 1 września 2023 r., to dodatkowy urlop dla osoby z niepełnosprawnością w wymiarze 10 dni, przysługuje mu od 1 września 2024 r. Prawo do dodatkowych dni wolnych należy się, nawet kiedy zatrudniony był nieobecny w pracy z powodu choroby, urlopu rodzicielskiego lub macierzyńskiego albo urlopu rehabilitacyjnego. W kolejnych latach, o ile zatrudniony nie stracił orzeczenia i nadal pracuje, prawo do dodatkowe urlopu dla osoby z niepełnosprawnością nabywa z dniem 1 stycznia.

Co ważne w sytuacji, kiedy pracownik utraci umiarkowany stopień niepełnosprawności lub też zmieni się on na lekki w ciągu roku np. w 2024, w którym nabył już prawo do dodatkowych dni wolnych, może nadal je wykorzystać. Dodatkowy urlop dla osoby z  niepełnosprawnością nie będzie mu więc przysługiwał od nowego roku, w tym przypadku od 2025 r.

Poza tym zasady przyznawania dodatkowego urlopu dla pracownika z niepełnosprawnością są takie same jak standardowego urlopu wypoczynkowego. Oznacza to, że:

• urlop przeliczany jest na godziny: dzień urlopu odpowiada liczbie godzin adekwatnej do normy czasu pracy, która obowiązuje pracownika;
• w przypadku osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy urlop przelicza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy;
• co do zasady każdy pracownik powinien wykorzystać do 31 grudnia urlop za dany rok, jeśli się to nie uda, to dni wolne przechodzą na kolejny rok, jednak trzeba je wybrać do końca września.

Jak złożyć wniosek o dodatkowy urlop?

Aby uzyskać dodatkowy urlop dla osoby z niepełnosprawnością, należy złożyć wniosek do pracodawcy. Procedura jest taka sama jak przy zwykłym urlopie wypoczynkowym. 

Z reguły pracodawca dysponuje wzorami wniosków, zatem wystarczy pobrać odpowiedni formularz z sieci wewnętrznej albo wziąć z działu kadr i uzupełnić. Na ogół należy umieścić na nim dodatkowo adnotację, z jakiej puli mają być to dni wolne i na jakiej podstawie np. na mocy art.19 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób z niepełnosprawnościami.

Wniosek musi zaakceptować przełożony i dopiero po uzyskaniu jego podpisu, można złożyć formularz w dziale kadr.

Czy pracodawca może odmówić dodatkowego urlopu?

Zgodnie z procedurą urlopową i przepisami, urlop jest prawem pracowniczym, zatem pracodawca nie może odmówić udzielenia dni wolnych, ale musi na nie wyrazić zgodę.

Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów, który to ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i potrzebę zapewnienia ciągłości pracy oraz na podstawie porozumienia między pracodawcą a pracownikiem. Oznacza to, że pracodawca ma prawo odmówić dodatkowego urlopu dla osoby z niepełnosprawnością, jeśli wybrany przez nią termin, spowodowałaby poważne zakłócenia w firmie.

Takie sytuacje najczęściej pojawiają się w momencie, kiedy kilku pracowników chce wziąć dni wolne w tym samym czasie, co wiąże się z brakiem zastępstwa.

Dodatkowe prawa pracownika z niepełnosprawnością

Zgodnie z ww. ustawą standardowo czas pracy osoby z niepełnosprawnością nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Przepisy nie pozwalają też na zatrudnienie jej w porze nocnej i godzinach nadliczbowych. Natomiast, jeśli taka osoba ma orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu znacznym lub umiarkowanym, nie może pracować dłużej niż 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Przy czym zastosowanie powyższej normy pracy, nie powoduje obniżenia wysokości wynagrodzenia.

Co więcej, osoby z niepełnosprawnościami mają prawo do dodatkowego czasu wolnego w pracy na gimnastykę usprawniającą lub odpoczynek zdrowotny. Przerwa może trwać 15 minut i jest wliczana do czasu pracy.

Ponadto osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do:

• płatnego urlopu rehabilitacyjnego w wymiarze do 21 dni roboczych, nie częściej niż raz w roku; udział w turnusie rehabilitacyjnym odbywa się na wniosek lekarza, opisującego się niepełnosprawnym;
• płatnych dodatkowych dni wolnych, w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

Co ważne łączny wymiar dodatkowy urlop dla pracownika z niepełnosprawnością i urlopu rehabilitacyjnego nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.

Podsumowanie

Pracodawca, zatrudniając osoby z niepełnosprawnościami, musi liczyć się z obowiązkami, jakie nakłada na niego prawo. Są to m.in. konieczność adaptacji stanowiska, prawo do regeneracji w trakcie dodatkowych przerw oraz dostosowanie czasu pracy niepełnosprawnych do stopnia niepełnosprawności. Co więcej, jeśli zatrudniony jest niepełnosprawny w stopniu umiarkowanym albo znacznym, przysługują mu wolne dni na leczenie, rehabilitację albo odpoczynek w wymiarze maksymalnie 21 dni.