Aktywizacja zawodowa – co to jest?
Pod pojęciem aktywizacji zawodowej kryją się rozmaite działania mające na celu pomoc w odnalezieniu się na rynku pracy różnym grupom społecznym np. bezrobotnym, młodym rodzicom, seniorom lub absolwentom. Programy i formy aktywizacji są skierowane do ludzi poszukujących pracy i pracodawców. Tych ostatnich zachęca się do tworzenia miejsc pracy i zatrudniania bezrobotnych.
W naszym kraju zadania państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej reguluje ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Jakie są formy aktywizacji zawodowej?
Aktywizacja zawodowa może mieć różnorodne formy. Co roku, zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przedstawia katalog podstawowych form aktywizacji zawodowej na rok. W 2025 r. obejmuje on następujące formy wsparcia:
- staże;
- szkolenia;
- prace interwencyjne;
- roboty publiczne;
- refundację kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy;
- jednorazowe środki na dofinansowanie podejmowania działalności gospodarcze.
Powyższe zadania, tak jak i programy specjalne są finansowane ze środków Funduszu Pracy. FP z kolei jest zasilany m.in. z obowiązkowych składek wpłacanych przez pracodawców oraz z budżetu Unii Europejskiej.
Ponadto urzędy pracy w ramach aktywizacji zawodowej oferują:
- pośrednictwo w poszukiwaniu pracy;
- dodatek aktywizacyjny – czyli świadczenie dla osoby bezrobotnej, która samodzielnie znalazła pracę;
- zwrot kosztów przejazdu i zakwaterowania – w razie podjęcia pracy albo stażu poza stałym miejscem zamieszkania;
- zwrot kosztów opieki nad dzieckiem lub dziećmi do lat 6 (a w przypadku gdy jest to dziecko z niepełnosprawnością do lat 7) lub osobą zależną;
- bon szkoleniowy – to zwrot kosztów wybranych przez bezrobotnego szkoleń lub kursów;
- bon na zasiedlenie – można go przeznaczyć na cele mieszkaniowe, o ile osoba bezrobotna do 30. roku życia podjęła pracę poza miejscem stałego zamieszkania;
- bon stażowy – dla osoby bezrobotnej, która kierowana jest przez urząd pracy do odbycia stażu u pracodawcy.
Jednak aby aktywizacja zawodowa się powiodła, muszą zostać stworzone miejsca pracy. Dlatego urzędy wspierają przedsiębiorców zatrudniających bezrobotnych, np. dofinansowując ich wynagrodzenie oraz zwalniając firmy z opłacania składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
W jakich grupach zawodowych potrzebna jest aktywizacja zawodowa?
Najważniejszymi grupami, które potrzebują aktywizacji zawodowej, są:
- absolwenci szkół średnich i wyższych do 30 lat, ponieważ oni nie mają dużego doświadczenia ani umiejętności prowadzenia rozmów z pracodawcą, stąd ciężko im znaleźć zatrudnienie;
- starsze osoby w wieku powyżej 50 lat, szczególnie kobiety – pracodawcy niechętnie oferują im pracę, często w obawie przed ochroną przedemerytalną;
- osoby z niepełnosprawnościami;
- długotrwale bezrobotni z niskimi kwalifikacjami.
Problemy ze znalezieniem pracy mają też osoby korzystające z pomocy opieki społecznej oraz młode matki wychowujące dzieci do 6. roku życia lub dzieci z niepełnosprawnościami do 18. roku życia.
Jakie instytucje realizują aktywizację zawodową?
Jak stanowi ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zadania państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej są realizowane przez instytucje rynku pracy. Są to:
- publiczne służby zatrudnienia – powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy, a w szczególności wyodrębnione z nich centra aktywizacji zawodowej;
- Ochotnicze Hufce Pracy – działają na rzecz młodzieży, w szczególności zagrożonej wykluczeniem społecznym, oraz bezrobotnych do 25 roku życia;
- agencje zatrudnienia, które w ramach działalności doradczej mogą inicjować, organizować i prowadzić grupowe porady zawodowe oraz zajęcia aktywizujące;
- instytucje szkoleniowe – publiczne i niepubliczne podmioty prowadzące na podstawie odrębnych przepisów edukację pozaszkolną;
- instytucje dialogu społecznego: związki zawodowe lub organizacje związków zawodowych, organizacje pracodawców, organizacje bezrobotnych i organizacje pozarządowe – o ile wśród ich celów statutowych znajduje się realizacja zadań w zakresie aktywizacji zawodowej;
- instytucje partnerstwa lokalnego, czyli grupy instytucji realizujących na podstawie umowy przedsięwzięcia i projekty na rzecz rynku pracy;
- Akademickie biura karier – ich celem jest aktywizacja zawodowa studentów i absolwentów szkoły wyższej, prowadzone są przez szkołę wyższą lub organizację studencką.
Dlaczego warto prowadzić działania z zakresu aktywizacji zawodowej?
Praca ma wartość materialną i niematerialną. Z materialnego punktu widzenia wynagrodzenie pozwala realizować podstawowe potrzeby życiowe. Z niematerialnego – daje możliwość spełniania swoich ambicji, rozwijać się, a nawet zdobywać władzę. To właśnie powody, dla których ludzie podejmuje aktywność zawodową. Jednak w społeczeństwie zawsze jest grupa ludzi, która z pewnych względów nie jest w stanie znaleźć pracy.
Bezrobocie nawet krótkookresowe powoduje stres, niepewność o przyszłość i poczucie bezsilności. Brak pracy wiąże się zwykle ze zmniejszenie wydatków. Wiele osób w takiej sytuacji popada w problemy finansowe. Niestety zasiłki nie zawsze wystarczą na wszystkie opłaty i wyżywienie. Do tego najczęściej dochodzą problemy zdrowotne i psychiczne. Im dłuższe przebywanie na bezrobociu, tym większa frustracja i ryzyko depresji.
Aktywizacja zawodowa pomaga takim osobom nauczyć się nowych zawodów, podnieść swoje kwalifikacje i zdobyć potrzebne umiejętności. Dzięki temu mogą stać się pożądanym pracownikiem. Poza tym im mniej bezrobotnych tym mniejsze obciążenie dla budżetu państwa.
Jak aktywizować osoby z niepełnosprawnościami i przewlekle chore?
Aktywizacja osób z niepełnosprawnościami i przewlekle chorych powinna być prowadzona wielotorowo. Ponieważ tacy ludzi często izolują się od innych w obawie przed odrzuceniem, należy wesprzeć ich psychicznie i zaoferować szkolenia i kursy, które poprawią ich sytuację na rynku pracy, jak i w życiu osobistym. Liczy się też wsparcie finansowe, np. dofinansowanie biletów komunikacji publicznej.
Kolejnym elementem aktywizacji zawodowej jest uświadomienie osobom z niepełnosprawnościami, że zgodnie z prawem przysługują im np. dni wolne na badania lekarskie albo wyjazd na turnus rehabilitacyjny, a także dodatkowa przerwa w pracy. Dzięki temu nie muszą obawiać się, że zaniedbują przez pracę zdrowie.
Ostatnią ważną kwestią jest edukacja przedsiębiorców i przedstawienie im korzyści wynikających z zatrudnienia osób z niepełnosprawnością i przewlekle chorych.
