Co zrobić, jeśli pracodawca spóźnia się z wypłatą?
Art. 22 kodeksu pracy stanowi, że pracownik, nawiązując stosunek pracy np. poprzez zawarcie umowę o pracę, zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
Pracodawca jest obowiązany wypłacać wynagrodzenie w miejscu, terminie i czasie określonych w regulaminie pracy lub w innych przepisach prawa pracy. Jest to jego podstawowy obowiązek. Wypłaty wynagrodzenia dokonuje się w formie pieniężnej.
Prawo zezwala na częściową wypłatę wynagrodzenia w innej formie niż pieniężna, ale tylko wtedy, gdy przewidują to ustawowe przepisy prawa pracy lub układ zbiorowy. Pracownik nie może też zrzec się przysługującej mu pensji.
Natomiast jeśli pracodawca spóźnia się z wypłatą, i to nie są odosobnione sytuacje, pracownik powinien zareagować. Pierwszą czynnością, którą warto zrobić jest rozmowa z przełożonym w obecności pracownika HR, lub wręczenie pisma z prośbą o wyjaśnienie sytuacji i wypłatę zaległego wynagrodzenia.
Natomiast co zrobić, kiedy to nie odniesie skutku? Gdzie zgłosić pracodawcę, który nie wypłaca wynagrodzenia? Odpowiednią instytucją jest Państwowa Inspekcja Pracy (PIP).
Wzór skargi do PIP o niewypłacenie wynagrodzenia znajduje się na stronach internetowych okręgowych inspektoratów. Zgłoszenia można też dokonać telefonicznie albo poprzez pocztę elektroniczną.
Warto pamiętać, że istnieją sytuacje, kiedy zgodnie z prawem pracodawca może nie wypłacić pracownikowi wynagrodzenia. Taka ewentualność ma miejsce kiedy:
- pracownik powstrzymuje się od pracy, np. w czasie strajku lub kiedy nie pojawia się w miejscu pracy i nie usprawiedliwi swojej nieobecności;
- przestój w pracy wynika z winy pracownika, np. nie wykonał na czas badań lekarskich;
- pracownik w ramach swoich obowiązków wykonał wadliwe produkty lub usługi – jeśli zobowiąże się do naprawy błędów, otrzyma spóźnioną wypłatę w wysokości odpowiedniej do jakości produktu lub usługi, jednak za czas wykonywania napraw wynagrodzenie mu nie przysługuje;
- pracownik jest na urlopie bezpłatnym.
Pracodawca spóźnia się z wypłatą – prawa pracownika
Pracownik ma prawo do otrzymywania terminowo wypłacanego wynagrodzenia. Jeśli pracodawca nie wywiązuje się ze swojego obowiązku, zatrudniony może złożyć anonimowo skargę na spóźnioną wypłatę do PIP. W takiej sytuacji zawsze odbywa się kontrola w zakładzie pracy, w celu weryfikacji zasadności skargi. Co ważne inspektorzy nie mają prawa ujawnić danych pracownika, chyba, że on sam wyrazi na to zgodę.
Innym prawem pracownika jest możliwość rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Taką opcję przewiduje kodeks pracy, gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika. Takowym właśnie jest ciągłe opóźnienie wypłaty wynagrodzenia. Co więcej, zgodnie art. 55 § 11 kodeksu pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia.
Pracownik ma też prawo samodzielnie złożyć pozew do sądu pracy, jednak wtedy będzie musiał udowodnić, że pracodawca nie płaci.
Ile dni pracodawca może się spóźnić z wypłatą?
Terminowe wypłacanie wynagrodzenia to obowiązek pracodawcy, a kodeks pracy nie przewiduje innej możliwości. Art 85. kp. stanowi, że wypłata wynagrodzenia za pracę następuje co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie. Jeśli jest to częstotliwość raz w miesiącu, pensję wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, ale nie później niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego.
Co więcej, gdy termin wypłaty wynagrodzenia jest dniem wolnym od pracy, wypłaca się je w dniu poprzedzającym. Oznacza to, że jeśli pensję powinniśmy dostać każdego 5 dnia miesiąca, a np. w maju jest to niedziela, to pracodawca musi przelać pieniądze odpowiednio wcześniej, tak by trafiły do pracowników w piątek. W innym razie możemy mówić, że jest to wypłata po terminie.
Pracodawca spóźnia się z wypłatą – odsetki za zaległe wynagrodzenie
Co do zasady, od wszelkich niezapłaconych należności, przysługują odsetki za opóźnienie wypłaty. Zgodnie z przepisami w sprawach nieunormowanych prawem pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami kodeksu pracy. Oznacza to, że pracownikowi przysługują odsetki ustawowe za zaległą pensję. Są one formą odszkodowania za zwłokę i należą się od dnia, w którym świadczenie to stało się wymagalne do chwili wypłaty zaległego wynagrodzenia.
Opóźnienie w wypłacie wynagrodzenia – konsekwencje dla pracodawcy
Jeśli notorycznie pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia na czas, to musi liczyć się z tym, że poniesie konsekwencje opóźnienia w wypłacie.
Art. 282 kodeksu pracy informuje, że jeśli pracodawca wbrew obowiązkowi nie wypłaca w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika, wysokość tego wynagrodzenia lub świadczenia bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potrąceń, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 tys. zł.
Przy czym warto pamiętać, że roszczenia ze stosunku pracy przedawniają się z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
W sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika orzeka właściwy dla siedziby firmy sąd rejonowy. Podstawą wszczęcia postępowania jest wniosek o ukaranie, który sporządza inspektor pracy występujący w charakterze oskarżyciela publicznego.
Warto wiedzieć, że inspektor pracy nie musi od razu kierować sprawy do sądu, a może poprzestać na ukaraniu pracodawcy karą grzywny w wysokości do 2 tys. zł, nałożonej podczas kontroli w przedsiębiorstwie. Jednak jeśli pracodawca, co najmniej dwukrotnie w ciągu dwóch lat zostanie ukarany za łamanie praw pracownika np. za brak wypłaty na czas, inspektor może wystawić mandat w kwocie do 5 tys. zł.
Ponadto ciągłe opóźnienia w wypłacie wynagrodzenia, są przesłanką do pociągnięcia pracodawcy do odpowiedzialności z art. 281 Kodeksu karnego (rozdział XXVIII). Przepis stanowi, że kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega: grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Pracodawca spóźnia się z wypłatą – umowa zlecenie
Umowa zlecenie, tak samo, jak o dzieło jest umową cywilnoprawną. Znaczy to, że jest regulowana przepisami Kodeksu cywilnego, a nie Kodeksu pracy, jak to ma miejsce w przypadku zatrudnienia na podstawie stosunku pracy np. na umowę o pracę. Umowa zlecenie jest zawierana między zleceniodawcą, czyli dającym zlecenie, a zleceniobiorcą, czyli przyjmującym je. Strony umawiają się na wykonanie określonych czynności za określone wynagrodzenie, które jest najczęściej płatne po wykonaniu umowy zlecenia. Choć prawo daje dowolność w zakresie wybrania terminu płatności wynagrodzenia, a nawet uzależnienia samej płatności np. od dokonania przez zleceniobiorcę rozliczeń ze zleceniodawcą.
Oczywiście powyższe kwestie, w tym dokładny termin płatności, muszą być uzgodnione przez strony, zapisane i podpisane. Zatem co w sytuacji braku wynagrodzenia na umowie zlecenie? W tym przypadku należy posiłkować się kodeksem cywilnym. Zgodnie z art. 481 kk. jeśli dłużnik zwleka z zapłatą, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Przepisy stanowią, że jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona w umowie, to zleceniobiorca ma prawo żądania odsetek ustawowych z tytułu zwłoki. W 2024 r. wynoszą one 11,25% w skali roku.
Jeśli pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia na czas, należy wpierw wezwać zleceniodawcę do uregulowania należności wraz z należnymi odsetkami. Najlepiej jest to zrobić w formie pisemnej, powołując się na kodeks cywilny i umowę zlecenie, i wysłać listem poleconym.
Jeżeli nadal pracodawca nie chce wypłacić wynagrodzenia, można złożyć pozew do sądu o zapłatę zaległego wynagrodzenia.
