Skąd pochodzi określenie „white collar”?
Nazewnictwo związane z kolorem kołnierzyków pochodzi z pierwszej połowy XX w. ze Stanów Zjednoczonych. Pojęcia „białe kołnierzyki” powstało wraz z przemianami gospodarczymi i społecznymi. Początkowo ten podział dotyczył głównie dwóch kolorów: niebieskiego i białego, które określały dwie odmienne grupy społeczno-zawodowe.
Osoby pracujące na wysokich stanowiskach w firmach prywatnych i administracji obowiązywał dress code w postaci obowiązkowych białych koszul, stąd też wzięła się nazwa białe kołnierzyki. To odróżniało ich od pracowników fizycznych, którzy mieli odzież roboczą w kolorze niebieskim.
Kim są białe kołnierzyki?
Próbę klasyfikacji i opisu białych kołnierzyków podjął jako pierwszy amerykański socjolog Charles Wright Mills w swojej książce „Białe kołnierzyki: amerykańska klasa średnia”.
Twierdził on, że owa nowa klasa wyróżniała się tym, że nie produkowała żadnych środków ani nie miała swoich warsztatów. Osoby zaliczane do tej grupy tworzyły informacje i dane, a nie konkretne produkty. Białe kołnierzyki cieszyły się bardzo dużym prestiżem i szacunkiem społecznym. Zarabiały znacznie więcej niż dawne klasy średnie i miały znacznie większą władzę.
W tej grupie były zawody takie jak: prawnik, urzędnik państwowy albo bankowiec, czyli osoby przedsiębiorcze, mające wyższe wykształcenie, dobrze znające prawo i swoją branżę, będące nierzadko ekspertami w swojej dziedzinie. Jednocześnie przyjmuje się, że były to osoby mające stałe zatrudnienie, czyli pracujące na podstawie umowy o pracę.
Takie osoby mogły pozwolić sobie na najwyższej jakości ubrania, luksusowe samochody i domy w najlepszych dzielnicach miast. Jak jest dzisiaj? Choć nowoczesny dress code stał się półformalny i bardziej swobodny, to nadal wyróżnia on pracowników umysłowych wyższego szczebla. Rozwój gospodarczy sprawił, że wiele stanowisk przeszło transformację, zatem i pojęcie białych kołnierzyków ewaluowało. Dziś odnosi się ono raczej do prezesów, dyrektorów, kierowników działów, niż do wszystkich pracowników biurowych. zatem odnosi się do najbardziej prestiżowych stanowisk w biurowej hierarchii.
Inne rodzaje kołnierzyków
Z biegiem czasu, amerykańscy socjologowie, do białych kołnierzyków dołożyli więcej kolorów, które charakteryzowały inne grupy zawodowe. Oczywiście wszystkie podziały są umowne i często stosowane żartobliwie. Najpopularniejsze to:
- Niebieskie kołnierzyki (blue collar) – tą nazwą określa się osoby wykonujące pracę fizyczną w np. w budownictwie, przemyśle albo górnictwie, pracowników zakładów produkcyjnych oraz osoby zatrudnione na najniższych szczeblach w administracji. Niebieskie kołnierzyki otrzymują stawkę godzinową albo pracują na akord. Nazwa związana się z kolorem ubrań roboczych, jakie nosili pracownicy w Stanach Zjednoczonych. Wtedy najczęściej odzież do pracy była szytą z niebieskiego i granatowego dżinsu. Takie kolory były bardzo praktyczne, ponieważ nie było na nich widać zabrudzeń i plam.
- Różowe kołnierzyki (pink collar) – termin odnosi się do pracowników wykonujących lekką pracę umysłową i do zawodów zdominowanych przez kobiety. Zaliczają się do nich przykładowo sekretarki i pielęgniarki oraz zawody z sektora usług np. sprzedawcy, opiekunki, kosmetyczki, stewardessy, kelnerki i hostessy.
- Zielone kołnierzyki (green collar) – tak nazywa się pracowników wojskowych oraz osoby zatrudnione w firmach związanych z ekologią albo ochroną środowiska, np. zajmujących się gospodarką odpadami lub odnawialnymi źródłami energii.
- Pomarańczowe kołnierzyki – tak w USA określa się robotników więziennych, nazwa pochodzi od koloru noszonych przez nich kombinezonów.
- Czerwone kołnierzyki to pracownicy administracji rządowej, a w Chinach dodatkowo urzędnicy partii Komunistycznej zatrudnieni w sektorze prywatnym.
- No-collar, czyli bez kołnierzyka to termin stosowny w stosunku do wolontariuszy oraz osób, które przedkładają własne pasje i cele nad zyski finansowe, w tej grupie są m.in. artyści, przywódcy duchowi, działacze społeczni.
Na czym polega przestępczość białych kołnierzyków?
White collar crime, czyli w tłuczeniu na j. polski przestępstwa białych kołnierzyków to pojęcie stworzone przez Edwina Sutherlanda, amerykańskiego socjologa i kryminologa. Zauważył on, że osoby o wysokim statusie ekonomicznym i społecznym, często mające wykształcenie prawnicze i ekonomiczne, wykorzystują zajmowane przez siebie stanowiska w świecie biznesu i polityki do popełniania przestępstw. Ich wysoka pozycja społeczna, finansowa i zawodowa oraz duże zaufanie publiczne sprawia, że rzadko kiedy zostawali ujęci przez policję.
White collar crime obejmuje przestępstwa gospodarcze, nadużycia finansowe, oszustwa kapitałowe i ubezpieczeniowe, wyłudzenia kredytów i dotacji oraz zwrotu podatku od towarów i usług (VAT), pranie pieniędzy czy działanie na szkodę spółek, w których są zatrudnieni. Zasadniczo przestępstwa białych kołnierzyków uderzają w szeroko rozumiane interesy skarbu państwa i sektora prywatnego. Często ich działanie ma formę zorganizowaną i opiera się na wpływach politycznych.
White Collar – serial
Termin białe kołnierzyki na nowo zyskał popularność za sprawą amerykańskiego serialu telewizyjnego pod tą właśnie nazwą. Fabuła opowiada historię współpracy niesamowicie inteligentnego i cwanego fałszerza dzieł sztuki Neal’a Caffreya (Matt Bomer) z agentem FBI Petera Burke (Tim DeKay). Neal w zamian za wolność pomaga w ściganiu przestępców ze swojej branży. Serial przedstawia motywy i sposób działania fałszerzy oraz osób kupujących podrobione dzieła. Pokazuje też świat białych kołnierzyków.
Serial zadebiutował na antenie pod koniec października 2009 r. Zrealizowano 5 sezonów, a ostatni odcinek został wyemitowany w styczniu 2014 r. W tym roku stacja USA Network zapowiedziała, że planuje produkcję 6. sezonu.
Podsumowanie
Białe kołnierzyki to osoby wykształcone o wysokich kwalifikacjach zawodowych i mające poważanie społeczne. Wyróżniają ich wysokie zarobki, stałe zatrudnienie i duże możliwości rozwoju zawodowego. Niestety wysoki status zawodowy i finansowy oraz zaufanie społeczne sprawiają, że są podatni na oszustwa i nadużycia finansowe. Oczywiście nie oznacza to, że każda osoba z tej grupy myśli o dokonaniu malwersacji, jednak istnieje taka pokusa. O wielu takich przestępstwach możemy przeczytać w codziennych gazetach.
