Bezrobocie frykcyjne – czym jest? Jak mu zapobiegać?

Czym jest bezrobocie frykcyjne?

Bezrobocie definiuje się jako zjawisko społeczne polegające na tym, że część osób zdolnych do świadczenia pracy i chcących podjąć zatrudnienie, nie może jej znaleźć. Natomiast bezrobotny, to kolokwialnie mówiąc, osoba bez pracy, nieprowadząca działalności gospodarczej ani niewykonująca żadnej innej formy pracy zarobkowej.

Zatem, co to bezrobocie frykcyjne? Jest to krótkookresowe bezrobocie, zwykle do 3 miesięcy, spowodowane naturalnym procesem dopasowania się popytu na pracowników i podaży miejsc pracy. Można powiedzieć, że jest to okres między zakończeniem jednej pracy a rozpoczęciem kolejnej, wynikającym z szukania lepszego zaludnienia. W praktyce oznacza równowagę na rynku pracy, o ile zostanie zachowany balans między szybkością i liczbą powstawania nowych i likwidacją obecnych stanowisk pracy. Wtedy występowanie krótkotrwałego bezrobocie nie pociąga za sobą dużych kosztów społecznych.

Tak naprawdę w każdej gospodarce co pewien czas zmienia się zapotrzebowanie pracodawców, zmieniają się metody i techniki pracy, a także potrzeby pracowników, a to wszystko wpływa na rynek pracy.

Kogo dotyczy bezrobocie frykcyjne?

Cechą bezrobocia frakcyjnego jest jego powszechność, co oznacza, że występuje niezależnie od rodzaju gospodarki, systemu zarządzania państwem, kraju, poziomem rozwoju, a nawet klimatu. Dotyczy wszystkich dorosłych tych młodych, jak i starszych, jedyną różnicą mogą być przyczyny powstania bezrobocia frykcyjnego.

Przykłady znane większości osób to m.in.:

• poszukiwanie zatrudnienia przez studenta lub ucznia pracy sezonowej na wakacje albo tuż po zakończeniu naukę;
• poszukiwanie pracy przez osoby powracające na rynek pracy po długotrwałej nieobecności, np. po wychowaniu dziecka, rehabilitacji, wypadku itp.;
• szukanie nowego zajęcia po likwidacji miejsca pracy;
• rozwiązania stosunku pracy z obecnym pracodawcą i szukanie nowego oferującego lepsze warunki.

W tej kategorii bezrobocia krótkookresowego rozpatruje się też osoby niepełnosprawne umysłowo lub fizycznie, które muszą być zatrudnione na specjalnie przygotowanych stanowiskach, tych zwykle jest zbyt mało, a także pracowników sezonowych, którzy otrzymują zatrudnienie przykładowo tylko w sezonie letnim lub zimowym, a poza nim pozostają bez pracy.

Jak wynika z powyższych przykładów, bezrobocie frykcyjne dotknęło bądź dotknie praktycznie każdego aktywnego zawodowo człowieka.

Jakie są przyczyny i skutki bezrobocia frykcyjnego?

Jest wiele czynników wpływających na powstanie bezrobocia frykcyjnego. Głównymi powodami są:

• zmiana miejsca zamieszkania w celu poszukiwanie lepszych możliwości zawodowych i życiowych, w wyniku założenia rodziny (przeprowadzka do miasta, gdzie mieszka żony albo partner) lub też powrót z emigracji zarobkowej z zagranicy;
• ukończenie szkoły albo studiów – absolwentom dopiero wchodzącym na rynek pracy i szukającym swojego pierwszego pracodawcy zwykle osiągnięcie celu zajmuje jakiś czas;
• decyzja o zmianie ścieżki kariery – niskie zarobki, brak perspektyw albo wypalenie zawodowe to najczęstsze przyczyny odejścia z firmy i podjęcia decyzji o przebranżowieniu; takim ludziom na ogół znalezienie odpowiedniego zatrudnienia zajmuje pewien czas;
• rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę np. w wyniki likwidacji stanowiska pracy, upadłości przedsiębiorstwa lub jego reorganizacji;
• zmiana zatrudnienia w wyniku złożenia wypowiedzenia będące wynikiem niezadowalających warunków pracy, np. brakiem możliwości rozwoju albo podwyżki.
• sezonowość pracy – w niektórych branżach takich jak turystyka i rolnictwo, bezrobocie frykcyjne może występować sezonowo, czyli po zakończeniu prac dostępnych w pewnych okresach, np. po żniwach, albo zbiorach owoców, albo po zimie lub lecie w przypadku pracy na stanowisku instruktora jazdy na nartach, albo ratownika.

Bezrobocie frykcyjne, choć w mniejszym stopniu niż inne rodzaje, to jednak niesie za sobą negatywne następstwa.

Dla wielu ludzi bycie bez pracy oznacza nie tylko problemy finansowe, ale też problemy zdrowotne oraz ze zdrowiem psychicznym. Bezrobocie nawet krótkookresowe powoduje stres, niepewność i poczucie bezsilności. Z kolei brak odpowiedzi na wysłane CV albo odrzucenie po rozmowach mogą prowadzić do frustracji, obniżenia samooceny, a nawet depresji. Pozytywnemu nastawieniu nie sprzyja też brak stabilności finansowej. Bezrobotni, jeśli nie mają oszczędności, mogą mieć trudności w opłacaniu rachunków i zaspokajaniu podstawowych potrzeb. W konsekwencji wzrasta obciążenie systemu pomocy społecznej.

Bezrobocie frykcyjne niesie również negatywne skutki dla gospodarki. Po pierwsze niższe dochody gospodarstwa domowego sprawiają, że zmniejsza się siła nabywcza konsumentów, przez co może być zauważalne spowolnienie gospodarcze. Po drugie dochodzi do zmniejszenia się zasobów ludzkich – z pracy często rezygnują sfrustrowani wykwalifikowani pracownicy, którzy mogliby przyczyniać się do rozwoju gospodarczego, a tak szukają nowego pracodawcy.

Jak zmniejszyć bezrobocie frykcyjne?

Istnieje kilka sposobów na zmniejszenie bezrobocia, w tym frykcyjnego. Pierwszym z nich jest aktywizacja bezrobotnych i wsparcie ich w poszukiwaniu pracy. Mogą to być szkolenia, usługi pośrednictwa lub systemy wyszukiwania ofert, które przyspieszą znalezienie pracy. Urzędy i instytucje mogą też oferować kursy podnoszące kwalifikacje lub dające możliwość przebranżowienia. Innym sposobem jest wsparcie pracodawców w tworzeniu nowych miejsc pracy.

Inne rodzaje bezrobocia

Zasadniczo bezrobocie można podzielić ze względu na czas trwania oraz czynniki je wywołujące i konsekwencje, jakie ze sobą niesie.

Ze względu na czas trwania, bezrobocia dzielimy na:

• krótkookresowe – do trzech miesięcy;
• średniookresowe – od czterech do sześciu miesięcy;
• długookresowe – od siedmiu do dwunastu miesięcy;
• długotrwałe (chroniczne) – powyżej jednego roku.

Rodzaje bezrobocia ze względu na przyczynę:

• bezrobocie frykcyjne (przejściowe, tymczasowe);
• bezrobocie strukturalne – wynika ze zmian strukturalnych zachodzących w gospodarce, np. zmniejszenia zapotrzebowania na pewne produkty lub usługi, nierównomiernym rozmieszczeniem geograficznym przedsiębiorstw, niedostosowaniem programu kształcenia kadr do realnych potrzeb gospodarki; w efekcie dochodzi do restrukturyzacji lub likwidacji nierentownych gałęzi produkcji; 
• bezrobocie technologiczne – odłam bezrobocia strukturalnego, które jest spowodowane wprowadzaniem zmian w przedsiębiorstwach, np. automatyzacją;
• bezrobocie koniunkturalne (bezrobocie cykliczne) – ściśle związane ze wzrostem, jak i spadkiem gospodarczym;
• bezrobocie sezonowe – obejmuje konkretne rodzaje działalności gospodarczej, która jest podatna na zmiany sezonu.

Rodzaje bezrobocia ściśle związane ze sposobem pomiaru zjawiska to:

• jawne rejestrowane – procent ludzi będących bez pracy określa się na podstawie ewidencji urzędów pracy;
• jawne rzeczywiste – ustalane na podstawie badania BAEL;
• ukryte – odnosi się do osób w wieku aktywności zawodowej, ale niepodejmujących się zatrudnienia i jednocześnie nieposiadających oficjalnego statusu osoby bezrobotnej; w tej grupie są np. osoby pracujące nielegalnie, osoby na wcześniejszej emeryturze z powodu niemożności znalezienia pracy.

Bezrobocie można też zróżnicować, biorąc pod uwagę rozpiętość przestrzenną na:

• bezrobocie globalne – dotyczy całego świata;
• bezrobocie powszechne – zjawisko masowe występujące na terenie danego kraju;
• bezrobocie lokalne – odnosi się do konkretnego regionu.

Fazy bezrobocia

Psychologowie rozróżniają pięć faz bezrobocia.

• Faza 1 to strach przed utratą pracy. Osoba zaczyna przeczuwać, że straci stałe zatrudnienie, co powoduje pobudliwość, drażliwość i chwiejność emocjonalną,
• Faza 2 nazywana jest szokiem po zwolnieniu. Osoba zwolniona zaczyna odczuwać lęk przed przyszłością, odnosi wrażenie, że poniosła klęskę i czuje się upokorzona.
• Faza 3 to optymizm i wchodzenie w stan bezrobocia. Bezrobotny godzi się ze swoją sytuacją i zaczyna aktywnie i z pozytywnym nastawieniem szukać nowej pracy.
• Faza 4 objawia się pesymizmem i rezygnacją. Wraz z negatywnymi emocjami mogą pojawić się problemy zdrowotne i finansowe.
• Faza 5 to dopasowanie do sytuacji, które ukazuje się jako apatia i fatalizm. W tej fazie bezrobotny ma poczucie beznadziei, zaczyna się izolować od otoczenia oraz zmniejszać swoje oczekiwania.

Oczywiście nie każdy przechodzi wszystkie wymienione etapy, możliwe jest przeskoczenie, opuszczenie albo powrót do którejś z faz.

Podsumowanie

Bezrobocie frykcyjne to nieuniknione i naturalne zjawisko na całym świecie, pojawiające się bez względu na rozwój gospodarki i ustrój. Na szczęście jego cechą jest krótkotrwałość, co sprawia, że bezrobotni są w procesie przez kilka miesięcy, po czym znajdują zatrudnienie.

Na jego kształtowanie wpływają m.in. tempo likwidacji miejsc pracy i powstawanie nowy, liczba osób wchodzących i schodzących z rynku pracy oraz dostępność oferty i intensywność poszukiwania zatrudnienia. Zjawisko jest powszechne i nieuniknione. Nie można mu zapobiec, a ewentualnie spróbować je zniwelować, poprzez wsparcie przedsiębiorców i bezrobotnych.